Bezpieczeństwo stosowania leków na przeziębienie

Wszystkie dostępne w Polsce preparaty bez recepty na objawy przeziębienia i grypy mają bardzo dobry profil bezpieczeństwa i ich krótkotrwałe stosowanie w dawkach terapeutycznych nie niesie ze sobą istotnego ryzyka wystąpienia działań ubocznych u osób, które nie leczą się na choroby przewlekłe. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka kontrowersyjnych kwestii związanych z bezpieczeństwem stosowania leków na przeziębienie, które mogą wymagać dodatkowego wyjaśnienia.

NLPZ a ryzyko sercowo-naczyniowe

Stosowanie leków z grupy NLPZ związane jest ze zwiększonym względnym ryzykiem udaru i zawału zarówno w grupie pacjentów zdrowych, jak i tych z czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego. Jednak ze względu na to, że w przypadku pacjentów zdrowych ryzyko wyjściowe zawału lub udaru jest niskie, ryzyko bezwzględne rośnie tylko nieznacznie. Okazjonalne stosowanie niskich dawek NLPZ, jak ma to miejsce w czasie przeziębienia, u osób zdrowych wydaje się bezpieczne. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego. U takich pacjentów nawet krótkotrwałe stosowanie NLPZ zwiększa ryzyko udaru lub zawału, a u osób z niewydolnością serca może prowadzić do zaostrzenia choroby. Pamiętaj, że w grupie pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi, preferowanym lekiem przeciwbólowym, szczególnie w przypadku długotrwałego stosowania, jest paracetamol z ewentualnym dodatkiem słabego opioidu.

Według przeglądu systematycznego z 2020 roku nie ma leku z grupy NLPZ, który mógłby być określany jako bezpieczny dla pacjentów z chorobami układu krążenia, nawet w przypadku krótkotrwałego (<7 dni) stosowania. Do podobnych wniosków doszli autorzy metaanalizy z 2017 roku. Według nich wszystkie NLPZ (poza kwasem acetylosalicylowym) w pewnym stopniu zwiększają ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych.

Zwróć uwagę na starszych pacjentów stosujących przewlekle duże dawki dostępnych OTC leków przeciwbólowych takich jak: ibuprofen, naproksen, diklofenak – warto poinformować ich o istniejącym ryzyku sercowo-naczyniowym związanym z przyjmowaniem dużych dawek NLPZ.

➡ Leki przeciwbólowe w połączeniu z lekami przeciwzakrzepowymi

Przewlekłe stosowanie NLPZ z lekami przeciwzakrzepowymi, należącymi do grup takich jak: bezpośrednie inhibitory trombiny, inhibitory czynnika Xa oraz antagonisty wit. K zwiększa ryzyko wystąpienia uszkodzeń błony śluzowej żołądka i dwunastnicy oraz krwawień z przewodu pokarmowego. Ryzyko to nie wynika bezpośrednio z wydłużenia INR (wpływ naproksenu, diklofenaku czy ibuprofenu na INR jest bardzo mało prawdopodobny u większości pacjentów), lecz z gastrotoksycznego działania tych leków. Krwawienie wywołane lekiem z grupy NLPZ u osoby stosującej antykoagulanty może prowadzić do znacznej utraty krwi, a nawet śmierci pacjenta.

Warto zaznaczyć, że łączenie NLPZ z lekami przeciwzakrzepowymi nie jest bezwzględnie przeciwwskazane. Pacjenta, który stosuje takie połączenie, należy poinformować o możliwym ryzyku i zalecić mu monitorowanie objawów krwawienia do górnego odcinka przewodu pokarmowego takich jak smoliste stolce (zawierające strawioną krew) lub fusowate wymioty (hematyna wytworzona przy połączeniu krwi z sokiem żołądkowym przypominają fusy po kawie). Jeśli u pacjenta wystąpiły takie objawy, musi natychmiast zgłosić się do szpitala.

Ciemny stolec może wystąpić także po spożyciu suplementu lub leku z żelazem, więc warto przed wysłaniem pacjenta na SOR dopytać o wszystkie leki i suplementy, jakie spożywa.
Paracetamol może wpływać na INR, lecz jest preferowanym wyborem u pacjentów stosujących antykoagulanty. Niektórzy autorzy zalecają dodatkową kontrolę INR przy stosowaniu dawek paracetamolu >2 g, jednak wnioski z badań są w tej kwestii niespójne.