AktualnościNewsy branżoweO lekach i farmakoterapiachOpieka farmaceutyczna

Metformina – lek na miarę XXI wieku

Według prognoz międzynarodowej federacji diabetologicznej liczba chorych na cukrzycę będzie znacząco wzrastać.

Cukrzyca, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to przewlekła choroba metaboliczna, która występuje, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub nie jest w stanie skutecznie wykorzystywać własnej insuliny w procesie metabolizmu cukrów pochodzących ze spożywanej żywności. Niekontrolowana lub nieleczona cukrzyca charakteryzuje się zwiększonym poziomem glukozy we krwi (hiperglikemia), który przyczynia się do poważnego uszkodzenia narządów wewnętrznych, w tym serca, naczyń krwionośnych, oczu, nerek i nerwów. Chorzy na cukrzycę typu II, którzy stanowią około 90% wszystkich przypadków zachorowań, najczęściej wytwarzają własną insulinę, ale w niewystarczającej ilości lub ich organizm nie jest w stanie jej właściwie wykorzystywać (tzw. insulinooporność). Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) poinformowała, że w Polsce częstość występowania cukrzycy w 2017 roku wyniosła 7,6%, natomiast w 2045 roku ma wynieść 9,5%. Dane wskazują, że w Polsce jest ponad 2,2 miliona pacjentów cierpiących na cukrzycę, a całkowite wydatki na opiekę zdrowotną  spowodowane cukrzycą wyniosły w 2017 roku 2,5 miliarda USD.

Główną przyczyną przedwczesnej umieralności osób chorujących na cukrzycę typu II są choroby układu sercowo-naczyniowego. Jednym z czynników predysponujących do zwiększonego ryzyka wystąpienia incydentów naczyniowych są zaburzenia równowagi między układami krzepnięcia i fibrynolizy, co określane jest jako trombofilia cukrzycowa. Badania wykazują, że cukrzyca wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy i aktywacją układu krzepnięcia krwi. Zaburzenia hemostazy występujące u osób z cukrzycą typu II mogą zostać po- dzielone na następujące fazy: proces krzepnięcia i tworzenia skrzepu, upośledzony układ fibrynolizy, dysfunkcja śródbłonka naczyniowego oraz nadreaktywność płytek krwi (Rycina 1).

Klasyczna farmakoterapia cukrzycy typu II rozpoczyna się od modyfikacji stylu życia. Prawidłowe żywienie oraz aktywność fizyczna mają istotne znaczenie w poprawie ogólnego stanu zdrowia pacjentów oraz w prewencji i leczeniu przewlekłych powikłań cukrzycy. Jeśli mimo zmiany stylu życia nie udaje się utrzymać optymalnej kontroli metabolicznej choroby, należy zastosować doustny lek przeciwcukrzycowy.

Metformina jest lekiem pierwszego wyboru przy rozpoczynaniu leczenia farmakologicznego w cukrzycy typu II, o ile nie jest przeciwwskazana lub źle tolerowana. Gdy insulinooporność postępuje, a opcja monoterapii staje się niewystarczająca do kontrolowania poziomu glukozy we krwi, należy dodać drugi lek doustny (np. pochodną sulfonylomocznika). Postępujący charakter cukrzycy typu II i spadek wytwarzania insuliny endogennej wymagają podania egzogennej insuliny.

Do najważniejszych grup leków stosowanych w leczeniu cukrzycy typu II zaliczamy: pochodne sulfonylomocznika, biguanidy (metformina), glinidy (np. repaglinid), inhibitory α-glukozydazy (akarboza), tiazolidynodiony (agoniści rec. PPARγ), inhibitory dipeptydylopeptydazy 4 (DPP-4; gliptiny), analogi glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1) i analogi amyliny. Metformina, syntetyczny biguanid, jest obecnie jednym z najczęściej zalecanych leków w leczeniu cukrzycy typu II na całym świecie. Oprócz tego wskazania jest również stosowana w leczeniu zespołu policystycznych jajników (PCOS), zespołu metabolicznego, a także w profilaktyce cukrzycy. Wiele badań wskazuje, że mitochondria stanowią główny cel działania molekularnego metforminy. Lek gromadzi się w macierzy mitochondriów, gdzie hamuje kompleks I łańcucha transportu elektronów, powodując zmniejszenie utleniania NADH i ostatecznie zmniejszenie syntezy ATP. Zmiany te powodują aktywację kinazy AMP (AMPK) (mechanizm zależny od kinazy wątrobowej B1 (LKB1)). W rezultacie metformina hamuje glukoneogenezę wątrobową i zwiększa zużycie glukozy w mięśniach. Foretz i wsp. zwrócili uwagę na obecność niezależnej od LKB1 i AMPK ścieżki hamowania wątrobowej glukoneogenezy.

Metformina przyczynia się także do zmniejszenia hiperinsulinemii poprzez zwiększenie wrażliwości na insulinę. Działanie to wynika m.in. z pośredniej indukcji ekspresji receptora insulinowego oraz obniżenia poziomu glukozy we krwi w wyniku hamowania wchłaniania glukozy w przewodzie pokarmowym. Metformina zmniejsza oporność na insulinę poprzez zwiększenie aktywności kinazy tyrozynowej receptora insuliny, zwiększenie syntezy glikogenu oraz aktywności transporterów glukozy GLUT-4. Najważniejsze mechanizmy związane z hipoglikemizującym działaniem metforminy przedstawiono na rycinie 2.

Metformina przyczynia się

do zmniejszenia hiperinsulinemii poprzez zwiększenie wrażliwości na insulinę.

Obecnie uważa się, że zarówno postępowanie niefarmakologiczne, jak i stosowanie metforminy mają udowodnioną rolę w zapobieganiu cukrzycy u osób ze stanem przedcukrzycowym. Ponadto udowodniono, że leczenie metforminą znacznie zmniejsza częstość występowania cukrzycy u osób z upośledzoną tolerancją glukozy i z wysokim stężeniem glukozy w osoczu na czczo.

Istnieją także doniesienia w literaturze fachowej, że metformina wywiera korzystny wpływ na profil lipidowy. Kilka badań klinicznych sugeruje, że metformina przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL (lowdensity lipoproteins). W przeciwieństwie do tych wyników stwierdzono jednak, że metformina nie ma wpływu na cholesterol HDL (highdensity lipoproteins) lub triglicerydy (TG) u pacjentów z cukrzycą typu II. Są również inne badania, które nie potwierdzają pozytywnych efektów stosowania metforminy w odniesieniu do zmian w profilu lipidowym, dlatego nie można jedno- znacznie potwierdzić, że metformina korzystnie wpływa na te parametry. Niezwykle istotne z klinicznego punktu widzenia okazały się badania UKPDS (United Kingdom Prospective Diabetes Study). Udowodniły one, że metformina znacząco zmniejsza liczbę zgonów związanych z cukrzycą (o 42%), a także śmiertelność ogólną (o 36%) 56. Wykazano ponadto, że stosowanie metforminy u pacjentów z cukrzycą typu II istotnie redukuje ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego (o 39%). Podobne wyniki uzyskano w innych badaniach klinicznych i epidemiologicznych. Zaproponowano, że te pozytywne rezultaty mogą wynikać nie tylko z lepszej kontroli glikemii, ale również z powodu utraty masy ciała. Leczenie metforminą stanowi istotny element zintegrowanej modyfikacji stylu życia oraz farmakoterapii zapobiegającej zarówno cukrzycy typu II, jak i chorobie sercowo-naczyniowej. Stąd też metformina uważana jest za wyjątkowo cenny lek ze względu na jego właściwości przeciwcukrzycowe oraz korzystny wpływ na śmiertelność w tej populacji.

Udostępnij:

Strony: 1 2

Archiwum numerów

© 2020 recepta.pl | All rights reserved.