Recepturowe preparaty antyseptyczne do stosowania na skórę

Alternatywę dla płynów stanowią żele dermatologiczne, które charakteryzują się łatwiejszą aplikacją, zapewniają wydłużenie kontaktu z powierzchnią skóry, a także zapobiegają jej przesuszeniu. Obecnie w Polsce niedostępne są substancje pro receptura do sporządzania hydrożeli w aptekach. Jednak w ostatnim czasie jako surowiec do receptury zarejestrowane zostało beztłuszczowe podłoże bazowe o charakterze przezroczystego żelu hydrofilowego (Celugel, syn. Hydroxyethylcellulosi mucilago), zawierające w swoim składzie hydroksyetylocelulozę (HEC), glicerol, wodę oraz środki konserwujące: kwas sorbinowy i sorbinian potasu. Do podłoża można wprowadzić etanol do 30% w/w [35,36]. W celu uzyskania działania dezynfekującego można zwiększyć ilość dodawanego etanolu – preparat ulegnie rozrzedzeniu, jednak zachowa konsystencję odpowiednią do użytku zewnętrznego [35]. W celu sporządzenia preparatu substancje aktywne należy rozpuścić bezpośrednio w podłożu (w moździerzu lub z wykorzystaniem miksera recepturowego – obroty najniższe 1-2) [35,37]. Poniżej przedstawiono przykładowe formulacje o działaniu antyseptycznym, które można sporządzić z wykorzystaniem podłoża Celugel [37].

Rp.
Sol. 20% chlorhexidini
digluconatis 5,0
Ethanoli 96% 56,0
Celugeli ad 100,0
M.f. hydrożel

Rp.
Menthae olei gtt. 10 Ethanoli 96% 55,5
Celugeli ad 100,0
M.f. hydrożel

Piśmiennictwo:

1. Rekomendacje  WHO.  Dostępne  online:  https://www.who.int/emergencies/diseases/novelcoronavirus-2019/technical-guidance (stan z dn. 30.04.2020).
2. Wytyczne WHO. Dostępne online: https://www.who.int/news-room/com-mentaries/detail/modes-of-transmission-of-virus-causing-covid-19-implications-for-ipc-precaution-recommendations (stan z dn. 30.04.2020).
3. Pendlington, R.U.; Whittle, E.; Robinson, J.A.; Howes, D. Fate of ethanol topically applied to skin. Food Chem. Toxicol. 2001, 39, 169-174.
4. Kampf, G.; Kramer, A. Epidemiologic background of hand hygiene and evaluation of the most important agents for scrubs and rubs. Clin. Microbiol. Rev. 2004, 17, 863-893.
5. Nyström, B. The merits of alcohol as a skin degerming agent – reply. Infect. Control. Hosp. Epidemiol. 1985, 6, 4.
6. Sznitowska, M. Farmacja stosowana. Technologia postaci leku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
7. Farmakopea Polska XI. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2017.
8. McDonnell, G.: Russell, A.D. Antiseptics and disinfectants: activity, action, and resistance. Clin. Microbiol. Rev. 2001, 14, 227.
9. Książczyk, M.; Krzyżewska, E.; Futoma-Kołoch, B.; Bugla-Płoskońska G. Oddziaływanie związków dezynfekcyjnych na komórki bakteryjne w kontekście bezpieczeństwa higieny i zdrowia publicznego – Disinfectants – bacterial cells interactions in the view of hygiene and public health., Postepy Hig Med Dosw 2015; 69: 1042-1055.
10. Gajewska M., Sznitowska M. (red.). Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji. Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2019.
11. Opinia Krajowego Konsultanta ds. Farmacji Aptecznej. Dostępne online: https://www.oia.lodz.pl/storage/files/December2018/ua2Qv9Xvh2pswER- mzM3n.pdf (stan z dn. 30.04.2020).
12. Farmakopea Polska III. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1954.
13. Kohlmunzer, S. Farmakognozja. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. 5. Warszawa 2017.
14. Załącznik do Informacji Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w sprawie wprowadzenia do Farmakopei Polskiej narodowej monografii Solutio antiseptica spirituosa ad usum dermicum  (http://www.urpl.gov.pl/sites/default/ files/Monografia%20Solutio%20antiseptica%20spirituosa%20ad%20 usum%20dermicum.pdf (z dn. 11.03.2020).
15. WHO rekomendacja. Dostępne online: https://www.who.int/gpsc/5may/ Guide_to_Local_Production.pdf (stan z dn. 30.04.2020).
16. Protokół sporządzania preparatu Solutio Antiseptica Spirituosa ad usum dermicum. Dostępne online: http://recepturaapteczna.cba.pl/wp-content/uploads/2020/03/antyseptykprotokol_BydgoszczMS.pdf (stan z dn. 30.04.2020).
17. Monografia ogólna postaci leku: Preparationes liquidae ad usum dermicum. Farmakopea Polska XI. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2017.
18. Monografia narodowa: Aqua pro usu officinale. Farmakopea Polska XI. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2017.
19. Etykieta Solutio Antiseptica Spirituosa ad usum dermicum. Dostępne online: http://recepturaapteczna.cba.pl/wp-content/uploads/2020/03/etykieta.pdf
20. Komunikat Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Dostępne online: fi- le:///C:/Users/Kasia/AppData/Local/Packages/Microsoft.MicrosoftEdge_ 8wekyb3d8bbwe/TempState/Downloads/komunikat_glownego_inspekto- ra_farmaceutycznego_z_dnia_10_marca_2020_r%20(1).pdf (stan z dn. 30.04.2020).
21. Łukomska-Szymańska, M.M.; Łapińska, B. Chlorhexidine – mechanism of action and its application to dentistry. Czasopismo stomatologiczne. 2017, 70, 405-417.
22. Kramer, A.; Dissemon, J.; Kim, S.; Willy, C.; Mayer, D.; Papke, R.; Tuchmann, F.; Assadian, O. Consensus of wound antisepsis: update. 2018, 31, 28-58.
23. Raynolds, S.A.; Levy, F.; Walker, E.S. Hand sanitizer alert. Emerg. Infect. Dis. 2006, 12, 527-529.
24. Żel antybakteryjny, Herbapol. Dostępne online: https://www.aptekage- mini.pl/herbapol-krakow-zel-antybakteryjny-do-rak-odswiezajacy-250ml. html (stan z dn. 30.04.2020).
25. Płyn antybakteryjny, Nacomi. Dostępne online: https://www.aptekagemi- ni.pl/nacomi-plyn-antybakteryjny-200ml.html (stan z dn. 30.04.2020).
26. Żel antybakteryjny, Ziaja. Dostępne online: https://www.aptekagemini.pl/ ziaja-nawilzajacy-zel-antybakteryjny-60ml.html (stan z dn. 30.04.2020).
27. Żel antybakteryjny, Ideepharm Nivelazione. Dostępne online: https://www. aptekagemini.pl/ideepharm-nivelazione-skint-zel-d-rak-50ml.html (stan z dn. 30.04.202).
28. Płyn antybakteryjny SepriSilver, S-Lab. Dostępne online: https://www.allecco.pl/septisilver-spray-30-ml.html (stan z dn. 30.04.2020).
29. Żel antybakteryjny Flos-Lek. Dostępne online: https://www.aptekagemini. pl/flos-lek-nawilzajacy-zel-antybakteryjny-do-rak-z-pompka-380ml.html (stan z dn. 30.04.2020).
30. Witamina A. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/46973,Vitaminum-A-Medana-plyn-doustny (stan z dn. 30.04.2020).
31. Witamina A. Dostępne online: http://www.hasco-lek.pl/assets/Uploads/ ulotki/nowe-ulotki/Ulotka-vitaminum-A-krople-doustne.pdf (stan z dn. 30.04.2020).
32. Witamina A. Dostępne online: https://pl.fagron.com/pl/produkty-innowacyjne/witamina-palmitynian-retinolu-10-miug (stan z dn. 30.04.2020).
33. Banaczkowska-Duda, E.; Chodkowska, A. Praktyczne wykorzystanie wita- min w recepturze aptecznej. Aptekarz Polski, 02.12.2017.
34. Witamina E. Dostępne online: https://www.doz.pl/apteka/p7169-Vitami- num_E_300_mg__ml_krople_10_ml_Medana (stan z dn. 30.04.2020).
35. Witamina E. Dostępne online:  http://www.hasco-lek.pl/assets/Uploads/ Vitaminum-E-Hasco-krople-ulotka.pdf (stan z dn. 30.04.2020).
36. Witamina E. Dostępne online: https://shop.fagron.pl/pl-pl/product/ cat_100168/witamina-e.aspx (stan z dn. 30.04.2020).
37. Celugel. Dostępne online: Celugel. Dostępne online: http://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/02/CELUGEL-charakterystyka-podłoża_opracowanie-własne.pdf (stan z dn. 30.04.2020).
38. Jacyna, B.; Maciejewski, B.; Sznitowska, M. Hydrożele w recepturze aptecznej leków dermatologicznych. Farm. Pol. 2020, 76,57–62.
39. Celugel. Dostępne online: http://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/04/ Recepturowe-zele-odkazajace-internet.pdf (stan z dn. 30.04.2020).