Technicy farmaceutyczni w nowych okolicznościach

Rok 2024 będzie przełomowy dla osób wykonujących zawód technika farmaceutycznego. Wszystko za sprawą nowej ustawy o niektórych zawodach medycznych, obowiązującej od 26 marca 2024 r. Czy nowe obowiązki i uprawnienia są spełnieniem postulatów, o które od dłuższego czasu walczy środowisko techników? Sprawdźmy.

Technik farmaceutyczny to zawód medyczny

W polskiej aptece mogą pracować farmaceuci oraz technicy farmaceutyczni w granicach ich uprawnień zawodowych, zgodnie z art. 90 Ustawy Prawo farmaceutyczne. Oba zawody są uznawane za medyczne, jednak zawód farmaceuty jest uznawany za samodzielny, o czym stanowi art. 2 przywołanej ustawy. Zarówno farmaceuci, jak i technicy farmaceutyczni mają prawo udzielania świadczeń zdrowotnych, ale w aptece świadczeniami tymi są opieka farmaceutyczna i szczepienia profilaktyczne, do których technicy farmaceutyczni nie są uprawnieni.

Art. 90. Przy wykonywaniu w aptece czynności fachowych mogą być zatrudnieni wyłącznie farmaceuci i technicy farmaceutyczni w granicach ich uprawnień zawodowych.

Art. 2a. 2. Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o osobie wykonującej zawód medyczny, rozumie się przez to lekarza, lekarza dentystę, farmaceutę, felczera (starszego felczera), pielęgniarkę, położną, diagnostę laboratoryjnego, ratownika medycznego lub technika farmaceutycznego, o którym mowa w art. 91 ust. 1, a w odniesieniu do obowiązków wynikających z art. 24 – także lekarza weterynarii.

Technik farmaceutyczny nie jest pomocnikiem farmaceuty

Co do zasady, zawody technika farmaceutycznego i farmaceuty nie są tożsame. Różnią się wymaganym wykształceniem do wykonywania zawodu, kompetencjami i uprawnieniami. Kierunek rozwoju rynku aptecznego w Polsce sprawił, że siłą rzeczy niektóre różnice między obydwoma stanowiskami uległy zatarciu, co niestety stało się zarzewiem do wielu konfliktów między środowiskiem techników a magistrów farmacji. Tymczasem technik farmaceutyczny nie jest wcale pomocnikiem farmaceuty, a jego kompetencje są wyraźnie określone w przepisach. Po ukończeniu dwuletniej praktyki w aptece w pełnym wymiarze czasu pracy technik farmaceutyczny może zajmować się sporządzaniem, wytwarzaniem i wydawaniem produktów leczniczych i wyrobów medycznych w aptece, z wyjątkiem tych zawierających substancje bardzo silnie działające, jak określono w Urzędowym Wykazie Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z odrębnymi przepisami. Co ciekawe, zgodnie z art. 91 ust. 1 i 2 Ustawy Prawo farmaceutyczne technik farmaceutyczny w aptece może wykonywać wiele innych czynności, jak choćby zgłaszanie działań niepożądanych produktów leczniczych do prezesa URPLWMiPB (jednak w praktyce zadanie to wykonuje zazwyczaj kierownik apteki).

Praca technika wymaga nadzoru magistra

Jak wspomniano, według artykułu 91 Ustawy Prawo farmaceutyczne technik może samodzielnie wykonywać określone czynności fachowe, takie jak wydawanie i sporządzanie leków (z pewnymi wyjątkami). Istnieją jednak czynności, które – zgodnie z artykułem 4. 4. ustawy o zawodzie farmaceuty – technik może wykonywać jedynie pod nadzorem magistra farmacji.

Art. 4. 4. Zadania zawodowe farmaceuty obejmują:
8) nadzór nad czynnościami wykonywanymi w aptece przez studenta kierunku farmacja albo przez technika farmaceutycznego w zakresie czynności, których technik nie może wykonywać samodzielnie

Technik nie powinien być pomocą apteczną

Niestety, podobnie jak zacierają się różnice w zadaniach wykonywanych przez technika farmaceutycznego i farmaceutę, tak technik przejmuje często obowiązki dotychczas zarezerwowane dla pomocy aptecznej, które to stanowisko jest powoli wygaszane w wielu aptekach. Do obowiązków tych należy utrzymanie czystości i sprawnego funkcjonowania urządzeń, sprzętu i pomieszczeń apteki.

Technicy asystują farmaceucie w codziennej pracy, zajmując się także konserwacją narzędzi aptecznych, takich jak infuzorki czy autoklawy. Dodatkowo ich obowiązki obejmują segregowanie leków i ziół, przygotowywanie materiałów do pakowania oraz kontrolę dostaw towarów wraz z prowadzeniem dokumentacji magazynowej. W istocie więc technik farmaceutyczny nie powinien być traktowany jak pomoc apteczna, która wykonuje proste czynności pod nadzorem przełożonego (zarówno technika, jak i farmaceuty czy kierownika apteki) i która nie jest uprawniona do obsługi klientów ani samodzielnego wytwarzania leków na zamówienie.

Zgodnie z przepisami pomoc apteczna nie powinna zajmować się kontrolą produktów leczniczych i wyrobów medycznych przyjmowanych do apteki – to także odróżnia jej stanowisko od technika farmaceutycznego. Jednakże suplementy diety oraz kosmetyki nie podlegają tym przepisom. O nadzorze nad przyjmowanymi produktami mówi rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki:

1. Kontrola przyjmowanych do apteki produktów leczniczych i wyrobów medycznych przeprowadzana jest przez osoby, o których mowa w art. 90 wymogi wobec wykonujących w aptece czynności fachowe, ustawy, i obejmuje:
   

1) sprawdzenie, czy stan faktyczny dostarczonych produktów leczniczych i wyrobów medycznych jest zgodny z informacjami zawartymi w dokumencie przewozu lub dokumentacji zakupu produktu leczniczego i wyrobu medycznego, obejmującymi w szczególności:
a) nazwę produktu leczniczego lub wyrobu medycznego,
b) postać farmaceutyczną, dawkę lub stężenie oraz wielkość opakowania jednostkowego,
c) numer serii i termin ważności,
d) kraj i nazwę wytwórcy, jeżeli jest ona zawarta w dokumencie przewozu lub dokumentacji zakupu,
e) ilość opakowań,
f) datę dostawy;

2) sprawdzenie wizualnie, czy dostarczony produkt leczniczy lub wyrób medyczny nie budzi zastrzeżeń co do jakości;

3) sprawdzenie, czy:
a) opakowanie bezpośrednie,
b) opakowanie zewnętrzne,
c) oznakowanie produktu leczniczego lub wyrobu medycznego spełnia wymagania określone w odrębnych przepisach.

2. Kontrola, o której mowa w ust. 1, obejmuje ponadto ocenę, czy produkty lecznicze będące środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi, cytostatykami, wonnymi produktami zielarskimi, materiałami łatwo palnymi, żrącymi lub cuchnącymi są odpowiednio zabezpieczone i nie stykają się z pozostałymi produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi.