Zespół jelita nadwrażliwego w chorobach o podłożu zapalnym. Wsparcie żywieniowe i probiotykoterapia

Choroby przewodu pokarmowego związane z nieswoistym zapaleniem jelit lub czynnościową nadwrażliwością to coraz częstsze schorzenia, atakujące coraz młodszych pacjentów.
U chorych obserwuje się zmiany strukturalne i funkcjonalne w składzie bakterii jelitowych, które mogą wpływać na nasilenie objawów, a nawet stanowić przyczynę opisywanych zaburzeń.

Nieswoiste choroby zapalne jelit

Do tej grupy należy choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Są to choroby o charakterze autoimmunizacyjnym.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna to związana jest z występowaniem stanu zapalnego w obrębie przewodu pokarmowego. Może on występować w każdym odcinku przewodu pokarmowego, ale najczęściej pojawia się w końcowym odcinku jelita cienkiego. W zależności od umiejscowienia zmian, różne są objawy.

Na zachorowanie bardziej narażone są osoby z mutacją genu białka NOD2, jednak nie bez znaczenia są zaburzenia flory jelitowej oraz czynniki środowiskowe, takie jak palenie tytoniu czy przewlekły stres.
Jeśli zmiany obejmują górną część przewodu pokarmowego, u pacjenta pojawią się afty i owrzodzenia jamy ustnej oraz problemy z przełykaniem prowadzące do dysfagii. Jeśli zmiany występują w żołądku i dwunastnicy, pacjent może skarżyć się na objawy podobne do choroby wrzodowej. Objawy ze strony jelita cienkiego to przede wszystkim ból brzucha o charakterze ostrym i skurczowym, nasilający się po posiłkach. Zaobserwować można również biegunkę, często o charakterze tłuszczowym lub z domieszką krwi i śluzu. Do symptomów ogólnych zaliczamy osłabienie, bóle głowy, niedokrwistość i niedobór witaminy B12, gorączkę oraz utratę masy ciała.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC – ulcerative colitis) to choroba przewlekła o podłożu zapalnym. W jej przebiegu dochodzi do zapalenia błony śluzowej jelit – odbytnicy i okrężnicy, które prowadzi do powstania owrzodzeń.

Jeśli u chorego zmiany ograniczone są wyłącznie do odbytnicy, objawy choroby mogą nie być nasilone. U takich pacjentów rytm wypróżnień jest prawidłowy lub występują zaparcia. Charakterystyczne jest jednak krwawienie z odbytu (hematochezja). W przypadku, gdy stanem zapalnym objęty jest większy odcinek jelita grubego z okrężnicą lub nawet jelitem krętym, pacjenci skarżą się na biegunkę. Niekiedy bardzo intensywną – do 20 wypróżnień na dobę. Pojawia się również krew w kale. Chory jest wówczas osłabiony, może dojść do niezamierzonej utraty masy ciała. W ciężkim rzucie choroby pojawiają się objawy odwodnienia, tachykardia, podwyższona temperatura ciała oraz obrzęki.

Przebieg tej choroby to najczęściej okresy remisji przerywane ostrymi rzutami. Dochodzi do nich w wyniku silnego stresu, zmiany stylu życia (w tym diety), stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w przypadku zakażeń jelit lub stosowania antybiotykoterapii.

Zespół jelita nadwrażliwego

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) to choroba czynnościowa jelit. W odróżnieniu od UC oraz choroby Leśniowskiego-Crohna, nie jest to choroba autoimmunologiczna. Cechuje się nawracającymi bólami brzucha związanymi z defekacją albo zmianą rytmu wypróżnień czy konsystencji stolca. Pacjenci skarzą się również na uporczywe wzdęcia, nudności, zgagę, a także objawy ogólne, takie jak ból głowy, osłabienie, a nawet zaburzenia nastroju ze wzmożonym lękiem i depresją.

IBS może występować z dominującym zaparciem, biegunką lub o charakterze mieszanym. Schorzenie to występuje coraz powszechniej w społeczeństwie. Dotyczy znacznego odsetka populacji – nawet do 20%, częściej kobiet. Jest to choroba osób młodych, poniżej 50. roku życia. Przyczyny występowania zespołu jelita drażliwego wciąż nie są znane, jednak wiąże się go z czynnikami genetycznymi, środowiskowymi i psychologicznymi. Długotrwale narażenie na stres, nietolerancje pokarmowe czy zakażenia jelitowe mogą przyczynić się do zaostrzenia objawów.

Patogeneza IBS jest złożona; jego mechanizmy związane są z zaburzeniem motoryki przewodu pokarmowego, przeczulicą trzewną, aktywacją układu odpornościowego, zwiększoną przepuszczalnością bariery jelitowej, zaburzeniami osi mózgowo-jelitowej oraz składu mikroflory jelitowej.

Obecnie za kluczowy czynnik uznaje się zaburzenia osi mózgowo-jelitowej wraz z dysbiozą jelitową. Dochodzi do zmniejszenia liczby korzystnych bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidocbacterium oraz przerostu patogennych bakterii, takich jak Escherichia coli, Streptococcus czy Clostridium spp.
U pacjentów z IBS zaobserwowano również częstszy niż w populacji ogólnej zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).