Bezpieczeństwo leków stosowanych w farmakoterapii obturacyjnych chorób układu oddechowego

Glikokortykosteroidy stosowane ogólnie

Glikokortykosteroidy podawane doustnie lub dożylnie działają w całym organizmie. Ich działanie przeciwzapalne zapobiega postępowi procesu zapalnego. Zmniejszają wydzielanie śluzu, poprawiają klirens śluzowo-rzęskowy i redukują obrzęk oskrzeli. Poprzez zwiększoną ekspresję receptorów β w drogach oskrzelowych nasilają działanie β₂-mimetyków. Niestety, glikokortykosteroidy stosowane długotrwale wywołują ciężkie działania niepożądane, np. atrofię skóry, spowolnienie gojenia się ran, atrofię mięśni, osteoporozę, jaskrę, depresję, chorobę wrzodową żołądka, otyłość brzuszną, zmniejszenie tolerancji glukozy, cukrzycę, atrofię kory nadnerczy, opóźnienie wzrostu u dzieci, nadciśnienie tętnicze, zwiększoną podatność na infekcje.

Cholinolityki

Leki o działaniu cholinolitycznym (parasympatykolitycznym) blokują receptory muskarynowe, a tym samym uniemożliwiają skurcz mięśni gładkich oskrzeli, sterowany poprzez układ przywspółczulny. Do najczęściej stosowanych cholinolityków należą bromek ipratropium, bromek tiotropium oraz bromek glikopironium. Najnowszym z tych trzech leków jest bromek glikopironium, długo działający wziewny antagonista receptorów muskarynowych o szyb- kim początku działania. Działa antycholinergicznie, hamując wpływ acetylocholiny na mięśnie gładkie dróg oddechowych – dzięki temu dochodzi do rozkurczu oskrzeli. Wykazuje duże powinowactwo do receptorów muskarynowych i czterokrotnie większą  wybiórczość wobec receptorów M3, w porównaniu z receptorami M2. Lek stosowany jest w leczeniu podtrzymującym rozszerzenie oskrzeli w celu złagodzenia objawów choroby u dorosłych z POChP. Działania niepożądane bromku glikopironium przedstawiono w tabeli 5.

Ważne jest, że równoległe stosowanie bromku glikopironium z innymi lekami, często stosowanymi w POChP (sympatykomimetyki rozszerzające oskrzela, pochodne metyloksantyny, steroidy w postaci doustnej i wziewnej), nie powodowało wystąpienia interakcji istotnych klinicznie.

Kolejnym cholinolitykiem jest bromek umeklidynium, który jest pochodną chinuklidyny. To długo działający antagonista receptorów muskarynowych. Powoduje on rozszerzenie oskrzeli na skutek kompetencyjnego hamowania acetylocholiny z receptorami w miejscu docelowym w drogach oddechowych. Umeklidynium stosuje się jako lek rozszerzający oskrzela w leczeniu podtrzymującym łagodzącym objawy u dorosłych osób z POChP. Nie jest zalecane jednoczesne stosowanie bromku umeklidynium z innymi długo działającymi antagonistami receptora muskarynowego lub innymi lekami zawierającymi tę substancję ze względu na wystąpienie nasilonych działań niepożądanych. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z ciężkimi chorobami układu sercowo-naczyniowego, szczególnie z zaburzeniami rytmu serca oraz jaskrą z wąskim kątem przesączania.

Inne leki stosowane w leczeniu obturacyjnych chorób układu oddechowego

Innym, nowym lekiem rozkurczającym oskrzela jest roflumilast, niesteroidowy lek przeciwzapalny, inhibitor fosfodiesterazy cAMP typu 4 (PDE4). Lek hamuje procesy zapalne zarówno ogólnoustrojowo, jak i w obrębie płuc. Mechanizm działania w POChP polega na hamowaniu PDE4, który jest głównym enzymem metabolizującym cykliczny monofosforan adenozyny, występującym w komórkach strukturalnych oraz komórkach zapalnych istotnych w patogenezie POChP. Wskazania do stosowania roflumilastu obejmują: leczenie podtrzymujące ciężkiej (FEV1 po podaniu leku rozszerzającego oskrzela poniżej 50% wartości należnej) POChP z towarzyszącym przewlekłym zapaleniem oskrzeli, z częstymi zaostrzeniami w wywiadzie, jako uzupełnienie leczenia lekami rozszerzającymi oskrzela.

Podsumowując, astma oskrzelowa i POChP należą do jednych z najczęściej występujących chorób przewlekłych i dlatego mają duże znaczenie dla gospodarki kraju. Na szczęście liczba zgonów w wyniku astmy stale spada, ponieważ w ostatnim czasie można już ją efektywnie leczyć. Na rynku pojawiają się coraz to skuteczniejsze leki, które stwarzają szansę na coraz lepszą kontrolę oraz spowolnienie rozwoju choroby. Dobra kontrola astmy pozwala pacjentom na samodzielne monitorowanie swojej choroby i samoleczenie według ściśle przestrzeganych reguł uzgodnionych z lekarzem.

Źródło:

1. J. Lehnen, Choroby dróg oddechowych, MedPharm Polska, 2011.
2. W. Kostowski, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, PZWL, 2006.
3. http://www.astma.dzg.pl/, stan z dnia 5.05.2017.
4. http://www.mp.pl/pulmonologia/artykuly-wytyczne/ast- ma/111918,astma-wywolana-przez-czynniki-drazniace-klasy- fikacja-diagnostyka-i-leczenie-wedlug-stanowiska-eaaci-2014, stan z dnia 6.05.2017.
5. https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=9386, stan z dnia 2019.03.31.
6. http://astma.mp.pl/leczenie/49657,leczenie-astmy-zasady; stan z dnia 2019.03.31.

Tekst opublikowany w numerze 3/2019 czasopisma Recepta