Depresja – czy leki bez recepty są bezpieczne i skuteczne?

Ashwagandha

Ashwagandha, tak jak różeniec górski, to roślina stosowana od wieków, szczególnie w medycynie ajurwedyjskiej. Ashwagandha, czyli witania ospała lub żeń-szeń indyjski, to wiecznie zielony krzew. Jako surowiec leczniczy zastosowanie znajduje korzeń, który zawiera alkoloidy, laktony steroidowe (witanolidy i witaferyny) oraz saponiny.

Składniki czynne ashwagandhy odpowiadają za jej aktywność w łagodzeniu stresu, choroby afektywnej dwubiegunowej, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, a także za poprawę wyników sportowych, niepłodności i dysfunkcji seksualnych. Witania ospała wykazuje też pewną skuteczność w łagodzeniu ADHD, cukrzycy, hipercholesterolemii i choroby Parkinsona. Roślina ta może poprawiać jakość snu i wydłużać go, co jest szczególnie cenne u pacjentów z depresją, cierpiących na bezsenność.

W suplementach diety gotowy ekstrakt z ashwagandhy pojawia się w dawce 300–500 mg do stosowania w dawce dobowej. W przypadku sproszkowanego korzenia dawka dobowa nie powinna przekraczać 3 g. Ponadto na produkcie powinna być podana zawartość witanolidów, których maksymalna zawartość nie powinna przekraczać 10 mg.

Bezpieczeństwo stosowania ashwagandhy

Warto pamiętać, że ashwagandha zazwyczaj jest bezpieczna podczas suplementacji nieprzekraczającej 3 miesięcy. Brak danych dotyczących jej przewlekłego stosowania powyżej 3 miesięcy, np. u pacjentów z lękiem czy depresją.

Należy wiedzieć, że długotrwałe stosowanie ashwagandhy może niekorzystnie wpływać na pracę wątroby i tarczycy. Nie powinny jej przyjmować kobiety w ciąży ze względu na ryzyko wczesnego porodu i karmiące piersią. Ashwagandha może podnosić poziom testosteronu, dlatego mężczyźni chorujący na hormonozależnego raka prostaty powinni unikać jej przyjmowania. Należy też unikać ekstraktu z tej rośliny u pacjentów przyjmujących leki działające na ośrodkowy układ nerwowy ze względu na ryzyko interakcji.

Badacze coraz częściej mówią o korzyściach, jakie niesie probiotykoterapia we wsparciu pacjentów z obniżeniem nastroju i zaburzeniami psychiatrycznymi.

Probiotyki

Rola mikrobioty jelitowej w rozwoju schorzeń to wciąż obiekt wielu badań i analiz. W skład mikroflory jelitowej człowieka wchodzi od 150 do 300 różnych mikroorganizmów, a ich równowaga sprzyja utrzymaniu zdrowia i prawidłowej kondycji całego organizmu.

Wiedza na ten temat wciąż rośnie. Obecnie wiadomo, że wiele chorób swój początek może mieć w jelitach, a w chorobach przewlekłych, nawet niebezpośrednio związanych z przewodem pokarmowym, stwierdza się zaburzenia prawidłowej mikroflory jelit.

Mikrobiota odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu osi mózgowo-jelitowej, która pełni funkcje immunologiczne, metaboliczne i ochronne. Bakterie jelitowe mogą wydzielać wiele neurotransmiterów i neuromodulatorów, w tym np. serotoninę, melatoninę, katecholaminy, histaminę, acetylocholinę, GABA czy kortykoliberynę (CRF), która pod wpływem stresu zwiększa przepuszczalność bariery jelitowej, co może wywołać stan zapalny w organizmie i wzrost ilości cytokin prozapalnych.

Mikrobiota jelitowa może wpływać na obniżenie poziomu cytokin prozapalnych i podwyższenie poziomu cytokin przeciwzapalnych. Cytokiny prozapalne, pobudzając aferentne włókna nerwowe, regulują łaknienie i odczuwanie smaku, a tym samym wpływają na masę ciała. Ponadto cytokiny prozapalne zmniejszają ilość powstającej serotoniny z tryptofanu, a powstające metabolity tryptofanu szlakiem kinureinowym mogą być neurotoksyczne w OUN. Zmniejszenie ilości serotoniny wpływa na bezsenność i objawy depresji.

U pacjentów chorujących na depresję dochodzi do zmniejszenia różnorodności i liczebności mikroorganizmów, które bytują w przewodzie pokarmowym.

Badacze coraz częściej mówią o korzyściach, jakie niesie probiotykoterapia we wsparciu pacjentów z obniżeniem nastroju i zaburzeniami psychiatrycznymi. Trwają badania nad tym, czy psychiobiotyki mogą stanowić samodzielną terapię depresji lub być uzupełnieniem konwencjonalnego leczenia, szczególnie że stosowanie probiotykoterapii jest bezpieczne i obarczone niskim ryzykiem działań niepożądanych.
Poprzez obniżenie odpowiedzi zapalnej i zwiększenie dostępności serotoniny probiotyki i prebiotyki mogą poprawiać nastrój oraz zmniejszać objawy lęku i depresji.

Pacjenci przyjmujący leki przeciwdepresyjne, takie jak sertralina czy citalopram, otrzymywali dodatkowo szczepy probiotyczne: Lactobacillus helveticus Rossel 52 oraz Bifidobacterium longum Rossel 175. Po zakończonym badaniu okazało się, że w porównaniu z pacjentami przyjmującymi tylko leki psychiatryczne grupa osób otrzymująca probiotyki wykazała mniejsze nasilenie objawów depresji. Trwają badania również innych szczepów bakteryjnych, w tym Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus casei, Lactobacillus fermentum, Lactobacillus plantarum, Bifidobacterium breve.

Witamina D

Wiedza o roli witaminy D i konsekwencjach jej niedoboru w organizmie wciąż rośnie. Wiele badań naukowych potwierdza, że niedobór witaminy D3 zwiększa ryzyko wystąpienia depresji, a jej przyjmowanie w trakcie terapii zaburzeń psychiatrycznych może zwiększać efekt leczniczy oraz zapobiegać nawrotom choroby.

Z tego powodu warto rekomendować pacjentom obciążonym chorobami przewlekłymi stałą kontrolę poziomu witaminy D3 w organizmie. Dotyczy to przede wszystkim osób wcześniej chorujących z powodu depresji, seniorów, kobiet w ciąży czy cierpiących na choroby przewlekłe, w tym somatyczne. Wynika to z faktu, że osoby ze schorzeniami somatycznymi są bardziej narażone na wystąpienie depresji niż populacja ogólna.

• Normy laboratoryjne dla witaminy D3 prezentują się następująco:
• < 20 ng/ml – ciężki niedobór,
• 20–30 ng/ml – poziom niewystarczający,
• 30–50 ng/ml – poziom prawidłowy,
• 50–100 ng/ml – stężenie wysokie,
• > 200 ng/ml – poziom toksyczny.

Im większy niedobór witaminy D w organizmie, tym większe korzyści pacjent z depresją odniesie po włączeniu cholekalcyferolu do terapii.

Dwa główne źródła podaży witaminy D3 to synteza skórna pod wpływem promieniowania UV oraz dieta. Warto pamiętać, że w naszej szerokości geograficznej jedynie od maja do września możliwa jest dzienna produkcja skórna witaminy D, która zabezpiecza potrzeby organizmu. Z kolei zawartość witaminy D w składnikach pokarmowych jest niewielka i trudno samą dietą dostarczyć jej odpowiednią ilość. Do produktów bogatych w tę witaminę zaliczamy tłuste ryby oraz w niewielkiej ilości jaja, wątrobę i mleko.
Warto rekomendować pacjentom z depresją suplementację witaminy D ze względu na jej powszechny niedobór w Polsce. Preparaty witaminy D są tanie i ich stosowanie bardzo rzadko wiąże się z działaniami niepożądanymi. W przypadku stwierdzonego niedoboru pacjent powinien udać się do lekarza w celu dobrania dawki, którą należy przyjmować do czasu uzupełnienia braków w organizmie.

Zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D3

Przypomnijmy aktualne zalecania dotyczące suplementacji witaminy D3 w Polsce dla osób dorosłych:
Dorośli w wieku 19–65 lat – 1000–2000 IU (25–50 μg/dzień) – dodatkowa suplementacja w okresie letnim jest zalecana i bezpieczna.

Seniorzy w wieku 65–75 lat – 1000–2000 IU (25–50 μg/dzień) – z powodu zmniejszonej zdolności syntezy cholekalcyferolu w skórze suplementacja w tej dawce jest rekomendowana przez cały rok.

Seniorzy w wieku powyżej 75 lat – 2000–4000 IU (50–100 μg/dzień) – ze względu na zmniejszenie zdolności syntezy cholekalcyferolu w skórze i zaburzenia wchłaniania przyjmowanie tej dawki jest rekomendowane przez cały rok.

---

Źródła:
ChPL Hyperis (dostęp online)
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28064110/, stan z dnia 18.09.2024.
https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/viewFile/29219/23980, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.psychiatriapolska.pl/pdf-58201-2728?filename=Herbal%20remedies%20in.pdf, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S094471131000036X?via%3Dihub, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9228580/, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.czytelniamedyczna.pl/2595,rodzaj-rhodiola-systematyka-sklad-chemiczny-dzialanie-i-zastosowanie-oraz-anal.html, stan z dnia 18.09.2024.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32090788/, stan z dnia 18.09.2024.
https://sanprobi.pl/wp-content/uploads/stress-artykul-02-probioteka-branza-medyczna-sanprobi.pdf, stan z dnia 18.09.2024.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38219239/, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10490379/, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.psychiatriapolska.pl/Wplyw-niedoboru-witaminy-D3-na-poziom-nasilenia-objawow-depresyjnych-Przeglad-aktualnych,66809,0,1.html, stan z dnia 18.09.2024.
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Ashwagandha-HealthProfessional/, stan z dnia 18.09.2024.
https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/276890,ashwagandha-dzialanie-dawkowanie-i-skutki-uboczne, stan z dnia 18.09.2024.