Dobre wzorce – kanadyjska opieka farmaceutyczna

Pokoje konsultacji – przydatne, ale nie obligatoryjne

Do wykonania przeglądu lekowego nie potrzeba żadnych specjalnych warunków lokalowych. Część aptek jest wyposażona w tzw. pokój konsultacji, który rzeczywiście zapewnia spokojne warunki do rozmowy z pacjentem i w niektórych sytuacjach jest on przydatny. Zdecydowanie częściej jednak taki przegląd wykonywany jest przy głównym stanowisku pracy, czyli w miejscu, gdzie zostawia się receptę do realizacji (drop off area) lub w miejscu obioru leku (pick up area). Dla wygody pacjenta apteki decydują się na stworzenie stanowiska, gdzie pacjent może usiąść naprzeciwko farmaceuty i spokojnie porozmawiać.

Szczepienia elementem opieki farmaceutycznej

Kolejnym ważnym krokiem było powierzenie farmaceutom zadań związanych ze szczepieniami i podawaniem leków w iniekcjach. Możliwość podania pacjentowi zastrzyku w aptece okazała się kluczowa dla odciążenia lekarzy rodzinnych i zdecydowanie zwiększyła procent społeczeństwa zaszczepionego przeciw grypie. Nie patrzeliśmy na to jak na dodatkowy obowiązek, a bardziej jak na element całościowej opieki farmaceutycznej.

Prowincjonalny program szczepień ochronnych przeciwko grypie rozpoczyna się w październiku. Pacjentom, którzy odwiedzają aptekę, oferuje się możliwość zaszczepienia przeciwko grypie. Osoby, które się zdecydują, muszą wypełnić wówczas krótki formularz dotyczący stanu zdrowia oraz podpisują zgodę na wykonanie usługi. Szczepienie jest bezpłatne dla pacjenta, natomiast usługa jest refundowana przez ubezpieczyciela. Pozostałe szczepienia profilaktyczne, np. przeciwko pneumokokom czy też WZW A lub B, również mogą być wykonane w aptece. Pacjent przynosi receptę od swojego lekarza, realizuje ją i podczas tej samej wizyty może mieć podany lek. Takie kompleksowe podejście zapobiega także możliwości nieprawidłowego przechowywania leku przez pacjenta. Dotyczy to zwłaszcza preparatów przechowywanych w lodówce, w tym szczepionek, dla których zachowanie „zimnego łańcucha” (cold chain), jest kluczowe i bezpośrednio wpływa na jakość i skuteczność produktu.

W Polsce idea wykonywania szczepień w aptece budzi ogromne kontrowersje nie tylko wśród części społeczeństwa czy innych zawodów medycznych, ale również w obrębie naszej grupy zawodowej. W dyskusji pojawiają się dwa argumenty. Pierwszy to brak kwalifikacji (oceny lekarskiej) do szczepienia, a drugi to brak warunków lokalowych. Na podstawie swoich doświadczeń uważam, że obawy te są zupełnie nieuzasadnione. Obecnie w Kanadzie już studenci farmacji przechodzą kurs podawania leków (w tym szczepionek) w iniekcjach. Dodatkowo każdy z nich musi przejść zaawansowany kurs pierwszej pomocy, który odnawiany jest co dwa lata. Apteka, która oferuje tego typu usługi, musi mieć na wyposażeniu zestaw przeciwwstrząsowy w przypadku wystąpienia reakcji anafilaktycznej. Wszystko po to, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentowi. Kwalifikację do szczepień farmaceuta wykonuje na podstawie wywiadu z pacjentem, stosując się do tych samych wytycznych, co lekarze lub pielęgniarki. W razie jakichkolwiek wątpliwości można odesłać pacjenta na konsultację lekarską. W praktyce dzieje się tak niezwykle rzadko. Osobiście prowadziłam klinikę szczepień przeciw grypie, obsługując kilkadziesiąt pacjentów dziennie, i nie zdarzyło mi się nikogo odesłać. Jeśli chodzi o warunki lokalowe, to zdecydowana większość operuje na zasadzie stołu i krzesła ustawionych w aptece.

Biorąc pod uwagę, jak dużym ułatwieniem dla pacjenta jest uzyskanie szczepienia od farmaceuty, część aptek poszerzyła wachlarz swoich usług w ramach Travel Clinic. Osoby planujące podróż za granicę mogą uzyskać szczepienia profilaktyczne wymagane dla regionu, do którego planowany jest wyjazd. Farmaceuci przechodzą odpowiednie szkolenie oraz weryfikują aktualny stan epidemiologiczny występujący w danym państwie, który dostępny jest na stronach Ministerstwa Zdrowia (Health Canada).

Sukcesywne poszerzanie kompetencji

Rola farmaceutów w Kanadzie jest sukcesywnie zwiększana, a oni sami chętnie poszerzają swoje kompetencje zawodowe. Świetnym przykładem jest tu uprawnienie umożliwiające samodzielne wystawianie recept (Additional Prescribing Authority). Biorąc pod uwagę, jak ciężko umówić się na wizytę do lekarza rodzinnego, uzyskanie porady, a także recepty w aptece jest dużym ułatwieniem dla pacjenta oraz odciążeniem systemu. Farmaceuta bardzo skrupulatnie przeprowadza wywiad z pacjentem i w oparciu o dodatkowe informacje, jak np. wyniki badań, podejmuje decyzję o wystawieniu recepty. Do niego należy także odpowiedzialność za monitorowanie skuteczności oraz bezpieczeństwa zaleconej terapii. Wracając jednak do tematu opieki farmaceutycznej, tego typu kompetencje pozwalają farmaceucie na szybką reakcję, bez konieczności angażowania lekarza. W ramach współpracy interdyscyplinarnej ma on obowiązek poinformować lekarza prowadzącego o wdrożeniu nowego leczenia. Możliwości farmaceuty są jednak dużo większe. W wielu szpitalach to właśnie farmaceuta podpisuje się pod zaordynowanymi lekami na wypisie.

Bądźmy otwarci na nowe wyzwania

Zawód farmaceuty stanowi integralną część opieki medycznej. Farmaceuta, w odpowiednim układzie i we współpracy z lekarzami oraz pozostałym personelem medycznym, ma ogromny wkład w zwiększenie jakości leczenia pacjenta. Interwencje farmaceuty niezaprzeczalnie zwiększają bezpieczeństwo proponowanej farmakoterapii oraz generują znaczne oszczędności w systemie opieki zdrowotnej. W przededniu wejścia w życie ustawy o zawodzie farmaceuty w Polsce bądźmy otwarci na nowe wyzwania.