Farmakoterapia zespołu pęcherza nadreaktywnego

Według International Continence Society (ICS) nietrzymanie moczu to stan, w którym niezależny od woli wyciek moczu jest źródłem istotnych dla chorego problemów higienicznych i socjalnych. W przebiegu OAB zwykle stopniowe nasilenie dolegliwości prowadzi do zmiany stylu życia. Dwie trzecie pacjentów przyznaje, że jakość ich życia uległa istotnemu pogorszeniu. Wyniki kwestionariuszy oceny jakości życia pacjentów z OAB wykazują, że obniżenie to jest większe niż spadek jakości życia u chorych z cukrzycą, astmą czy innymi chorobami przewlekłymi. Niestety, tylko 50% pacjentów informujących lekarza o trudnościach w utrzymaniu moczu otrzymuje leczenie farmakologiczne, a jedynie połowa z nich je kontynuuje.

Pęcherz nadreaktywny a nadreaktywność wypieracza pęcherza moczowego

Pęcherz nadreaktywny (OAB) to choroba charakteryzująca się występowaniem parć naglących oraz częstomoczu dziennego lub nocnego z nietrzymaniem moczu lub bez, przy braku lokalnych czynników, które mogłyby tłumaczyć powstanie takich objawów.

Pęcherz nadreaktywny (OAB) to rozpoznanie postawione na podstawie istnienia pewnych objawów chorobowych (Tabela 1), natomiast nadreaktywność wypieracza pęcherza moczowego (OAD) jest obiektywnym stwierdzeniem skurczy wypieracza podczas badania urodynamicznego.

Tabela 1. Definicje zespołu pęcherza nadreaktywnego

Tabela 2. Główne postaci pęcherza nadreaktywnego (OAB).

W Tabeli 2 przedstawiono pięć najczęściej występujących postaci pęcherza nadreaktywnego.
Badania fizjologiczne wykazały, iż szereg neuroprzekaźników, aktywnych w centralnym układzie nerwowym, wykazuje istotny wpływ na czynność dolnych dróg moczowych. Dominujące działanie ma acetylocholina. Uwalniana z zakończeń nerwów przywspółczulnych za pośrednictwem receptorów muskarynowych (M1, M2, M3, M4, M5), powoduje szereg zmian wewnątrz komórek mięśniowych gładkich. Po ich pobudzeniu z magazynów w siateczce endoplazmatycznej zostają uwolnione jony wapnia, czego skutkiem jest skurcz włókien mięśniowych wypieracza. Zaburzenie czynności tych receptorów prowadzi do nadmiernej pobudliwości skurczowej, niewspółmiernej do stopnia stymulacji receptora i w efekcie do nieskoordynowanych skurczów poszczególnych włókien. Najważniejszymi dla czynności pęcherza moczowego rodzajami receptorów muskarynowych są podtypy M2 i M3. W warunkach prawidłowych przeważa podtyp M3, natomiast w nadreaktywności wypieracza stwierdzana jest wzmożona ekspresja receptora M2. Istotna jest również dopamina, która poprzez oddziaływanie na receptory D1 zmniejsza aktywność wypieracza, a za pośrednictwem receptorów D2 pobudza jego skurcz. Na czynność pęcherza moczowego w większym lub mniejszym stopniu wpływa szereg innych neuroprzekaźników, np. serotonina (powodująca zwiotczenie mięśni) czy kwas glutaminowy (powodujący pobudzenie skurczów).