Instruktaż obsługi inhalatora w aptece

Naukę obsługi inhalatora uważa się za jedną z flagowych usług opieki farmaceutycznej.

Wiele badań pokazało, że nawet 90% pacjentów może popełniać błędy, używając inhalatora, dlatego instruktaż udzielony przez farmaceutę może, poprzez poprawę kontroli leczenia astmy i POChP, przynosić duże oszczędności płatnikowi.

Instruktaż w aptece

Pojawia się jednak pytanie – skoro inhalatory są tak często nieprawidłowo używane, dlaczego tak rzadko pacjent prosi farmaceutę o pomoc w ich obsłudze? Istnieje kilka powodów.

• Pacjent może nie wiedzieć, że źle stosuje inhalator. Najlepszym sposobem na sprawdzenie, czy proces inhalacji przebiega prawidłowo, jest poproszenie pacjenta, aby zademonstrował swoją technikę inhalacji. Lekarz w gabinecie. dysponuje jedynie atrapami inhalatorów i nie zawsze może ocenić, czy pacjent dobrze wykonuje inhalację. Co innego w aptece, gdy natychmiast po zakupie leku jest szansa na przeprowadzenie krótkiego instruktażu na inhalatorze należącym do pacjenta.
• Pacjent nie zdaje sobie sprawy, że farmaceuta jest ekspertem w tej dziedzinie. Nie zgłasza się więc o pomoc w obsłudze inhalatora do farmaceuty, lecz do lekarza lub pielęgniarki. Niestety, z racji tego, że inhalatory są zwykle szczelnie zapakowane i nie ma możliwości otwarcia opakowania leku na stanie, to jeśli farmaceuta nie dysponuje atrapą inhalatora, pacjent nie jest w stanie go dobrze poznać.
• Pacjent może się wstydzić, że nie rozumie instrukcji lub nie słuchał uważnie lekarza. Dlatego tak istotne jest, aby wykazać się aktywną postawą i na wstępie zaznaczyć, że chcemy poinstruować pacjenta, „bo wiele osób nieprawidłowo obsługuje inhalatory” (co oznacza, że nie ma się czego wstydzić).

Rodzaje inhalatorów dostępnych w aptece otwartej

Wyróżniamy trzy rodzaje wziewnego podania leku: pod ciśnieniem z użyciem gazu nośnego (poprzez inhalator ciśnieniowy), w nebulizacji oraz wdychanie suchego proszku. Każda metoda ma swoje wady i zalety. Każdy sposób podania wymaga też instruktażu i kontroli techniki inhalacji.

INHALATOR CIŚNIENIOWY DOZUJĄCY

Najpopularniejszymi inhalatorami są urządzenia typu MDI (inaczej pMDI), czyli klasyczne inhalatory ciśnieniowe dozujące. Zaletą pMDI jest brak konieczności specjalnego przygotowania leku, duża powtarzalność dawki, mała depozycja w ustach oraz możliwość podania w spejserze. Urządzenia te nie wymagają też tak silnego wdechu jak inhalatory proszkowe. Ich wadą jest konieczność synchronizacji aplikacji z wdechem i nieprzyjemne uczucie chłodu na tylnej ścianie gardła. Większość leków w postaci MDI nie jest też wyposażona w licznik dawek, przez co pacjent nie wie, ile leku pozostało w opakowaniu. Niektórzy producenci dopuszczają taką ocenę poprzez zanurzenie kanistra z lekiem w wodzie, co pacjent może samodzielnie przeprowadzić w domu, choć jest to metoda coraz rzadziej zalecana. Trudno przecenić znaczenie komory inhalacyjnej, czyli spejsera. Tuba inhalacyjna, bo tak również nazywa się komorę, pozwala na:

• zmniejszenie depozycji (odkładania się) leku w ustach i na tylnej ścianie gardła;
• swobodne użycie bez konieczności synchronizacji wdechu ze zwolnieniem dawki leku;
• podanie leku dziecku oraz osobie starszej.

Spejser pozwala na zminimalizowanie efektów ubocznych, takich jak kandydoza po lekach
sterydowych (budezonid, flutykazon i inne GKS), suchość w ustach po cholinolitykach (ipratropium, tiotropium) i tachykardii po betamimetykach (salbutamol, fenoterol i inne). Dzięki spejserom leczenie jest bezpieczniejsze i skuteczniejsze. Instruując pacjenta, trzeba zwrócić uwagę na konieczność wstrząśnięcia (dotyczy większości inhalatorów) i wypuszczenia jednej lub dwóch dawek w powietrze przed pierwszym użyciem bądź po długim czasie nieużywania. Pacjent powinien objąć ustnik szczelnie ustami i zwolnić dawkę leku, będąc na wczesnym etapie wdechu. Lek nie jest więc dawkowany równocześnie z wdechem, lecz w trakcie wdechu. W przypadku inhalacji ze spejserem wyróżnia się dwie metody: jednego i pięciu wdechów. Pierwsza polega na tym, że pacjent nadal stara się synchronizować wdech ze zwolnieniem dawki, lecz lek wdycha poprzez spejser. Metoda kilku spokojnych wdechów polega na tym, że po zwolnieniu dawki pacjent (zwykle dziecko) robi kilka spokojnych wdechów. Komory z podwójnymi zastawkami pozwalają na swobodny wdechbi wydech przez spejser, pacjent oddycha więc przez urządzenie.

NEBULIZATOR

Na rynku dostępne są inhalatory pneumatyczno-tłokowe, ultradźwiękowe i membrano- we – wszystkie potocznie nazywamy nebulizatorami, choć oczywiście nebulizator to jedynie element całego urządzenia. Szczegółowe ich omówienie wykracza poza ramy tego artykułu, ale warto zwrócić uwagę na szczególną postać nebulizatora, jakim jest inhalator typu MDLI (inhalator atomizujący w pojedynczym impulsie dawkę ciekłego leku, ang. metered dose liquid inhaler). MDLI (bardziej znany pod nazwą handlową Respimat) to odmiana MDI pozbawiona gazu nośnego. W tym inhalatorze roztwór leku ulega nebulizacji pod wpływem wysokiego ciśnienia, przez co powstaje delikatna mgiełka (soft-mist) uwalniająca się dłużej, co pozwala na spokojną aplikacje leku. Instruując pacjenta, warto zwrcić uwagę na to, że przed pierwszym użyciem należy uwolnić trzy dawki w powietrze (licząc od chwili pojawienia się mgiełki). MDLI nie może być używany razem ze spejserem, wdech powinien być powolny i równomierny.