Bezpieczeństwo stosowania antybiotyków przeciwgrzybiczych

Mykafungina

Mykafungina to lek przeciwgrzybiczy, niekompetycyjnie hamujący syntezę 1,3-β-D-glukanu, zasadniczego składnika ściany komórkowej grzybów, niewystępującego w komórkach ssaków. Mykafungina wykazuje działanie grzybobójcze na większość drożdżaków z rodzaju Candida i silnie hamuje wzrost aktywnie rosnących strzępek grzybów z rodzaju Aspergillus.

Wskazania do stosowania mykafunginy:

• Inwazyjna kandydoza.
• Profilaktyka zakażeń wywołanych przez grzyby z rodzaju Candida u pacjentów poddawanych zabiegom przeszczepiania alogenicznych krwiotwórczych komórek macierzystych lub u pacjentów, u których przewiduje się wystąpienie neutropenii (bezwzględna liczba neutrofilów < 500 komórek/µl) utrzymującej się przez 10 lub więcej dni.
• Kandydoza przełyku u pacjentów w wieku ≥ 16 lat, u których właściwe jest zastosowanie leczenia dożylnego.

Stosowanie mykafunginy wiąże się możliwością wystąpienia następujących działań niepożądanych takich jak: nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, gorączka, dreszcze, leukopenia, neutropenia, niedokrwistość, hipokaliemia, hipomagnezemia, hipokalcemia, zapalenie żył, zwiększenie aktywności fosfatazy zasadowej, AST, ALT, hiperbilirubinemia. Ponadto stosowanie mykafunginy wiąże się z możliwością wystąpienia ciężkich działań niepożądanych, takich jak wstrząs, uszkodzenie komórek wątrobowych, w tym zakończone zgonem, toksyczne wykwity skórne, upośledzenie czynności nerek, ostra niewydolność nerek.

Równoległe stosowanie mykafunginy i dezoksycholanu amfoterycyny B powoduje zwiększenie o 30% ekspozycji na dezoksycholan amfoterycyny B. Leki te powinno się podawać jednocześnie tylko wówczas, gdy korzyści wyraźnie przewyższają ryzyko stosowania. Należy dokładnie monitorować toksyczne działanie deoksycholanu amfoterycyny B. Prawdopodobieństwo występowania interakcji mykafunginy z lekami metabolizowanymi z udziałem cytochromu CYP3A jest niewielkie. Niewielkiemu zwiększeniu ulega dostępność biologiczna itrakonazolu, sirolimusu i nifedypiny stosowanych równocześnie z mykafunginą. Należy monitorować pacjenta pod kątem wystąpienia działań toksycznych tych leków, a w razie potrzeby zmniejszyć ich dawki.

Ze względu na brak wystarczających danych nie stosować u kobiet w ciąży, o ile nie jest to konieczne. Nie wiadomo, czy lek przenika do pokarmu kobiecego. Dostępne dane wskazują, że lek może niekorzystnie wpływać na płodność u mężczyzn.

Nystatyna

Nystatyna to przeciwgrzybiczy antybiotyk polienowy wytwarzany przez promieniowce Streptomyces nursei. Nystatyna wiąże się ze steroidami błon komórkowych grzyba, co prowadzi do zwiększenia przepuszczalności ściany dla jonów potasu i aminocukrów, a w efekcie do zaburzeń metabolicznych komórki i jej obumarcia. Lek działa grzybostatycznie i grzybobójczo na Candida spp., Blastomyces dermatitidis, Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Aspergillus fumigatus, Rhodotula spp. Nie działa na dermatofity, bakterie, wirusy i pierwotniaki. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego, powierzchni skóry i błon śluzowych. Stosowana tylko miejscowo.

Wskazania do stosowania doustnego obejmują: grzybice przewodu pokarmowego, w tym jamy ustnej (np. pleśniawki błon śluzowych dziąseł, języka, czerwieni wargowej) i przełyku oraz profilaktykę zarażeń grzybiczych u chorych leczonych dużymi dawkami antybiotyków lub kortykosteroidów. Nystatyna stosowana jest dopochwowo w leczeniu grzybicy pochwy i sromu.

Po podaniu p.o. rzadko występują biegunki, nudności, wymioty, reakcje alergiczne, bardzo rzadko zespół Stevensa-Johnsona. Podczas stosowania dopochwowego mogą wystąpić miejscowe objawy podrażnienia skóry i błon śluzowych.

Lek należy do kategorii C – stosować w ciąży tylko w przypadku, gdy korzyść z leczenia przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu. Należy zachować ostrożność w okresie karmienia piersią.

Podsumowanie

Ciągły wzrost częstości infekcji grzybiczych sprawia, że ich rozpoznawanie, leczenie i profilaktyka są kluczowe dla medycyny. W leczeniu zakażeń grzybiczych skóry stosuje się antybiotyki przeciwgrzybicze, których działanie i bezpieczeństwo zostały szczegółowo omówione.

Amfoterycyna B – polienowy antybiotyk działający przez wiązanie z ergosterolem błon komórkowych grzybów, co prowadzi do ich uszkodzenia. Stosowana głównie w ciężkich zakażeniach układowych, takich jak kandydoza czy aspergiloza. Występuje w formach zmniejszających toksyczność (np. liposomalnej). Może powodować działania niepożądane, w tym nefrotoksyczność, zaburzenia elektrolitowe i reakcje alergiczne.

Nystatyna – antybiotyk polienowy do stosowania miejscowego, skuteczny przeciw drożdżakom (Candida spp.). Stosowany doustnie w grzybicach przewodu pokarmowego oraz miejscowo w kandydozach skóry i błon śluzowych. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego, a działania niepożądane są rzadkie.

Echinokandyny (anidulafungina, kaspofungina, mykafungina) – hamują syntezę beta-(1,3)-D-glukanu, co prowadzi do destabilizacji ścian komórkowych grzybów. Wskazane w leczeniu inwazyjnych zakażeń grzybiczych, w tym kandydozy i aspergilozy. Charakteryzują się specyficznym mechanizmem działania oraz zróżnicowanym profilem działań niepożądanych, takich jak zaburzenia elektrolitowe, reakcje skórne i uszkodzenie wątroby.

Antybiotyki przeciwgrzybicze różnią się spektrum działania, wskazaniami oraz profilem toksyczności, co wymaga indywidualnego dostosowania terapii. Szczególną ostrożność należy zachować w grupach ryzyka, takich jak kobiety w ciąży, pacjenci z upośledzoną odpornością czy osoby stosujące leki wchodzące w interakcje z antybiotykami przeciwgrzybiczymi.

Źródła:
Baran E. Interakcje leków przeciwgrzybiczych stosowanych ogólnie z innymi grupami leków. Mikol Lek 2001, 8, 171–174.
http://indeks.mp.pl/desc.php?id=410, stan z dnia 6.01.2025.
http://indeks.mp.pl/desc.php?id=8396, stan z dnia 6.01.2025.
http://indeks.mp.pl/desc.php?id=6965, stan z dnia 6.01.2025.
http://indeks.mp.pl/desc.php?id=3676, stan z dnia 6.01.2025.
http://indeks.mp.pl/desc.php?id=607, stan z dnia 6.01.2025.
http://indeks.mp.pl/desc.php?id=1712, stan z dnia 6.01.2025.
http://www.dermatologia24.pl/leki_przeciwgrzybiczne.htm, stan z dnia 6.01.2025.
Kostowski W. Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. 2006, PZWL.