O doborze podłoża maściowego cz. 1

Lanolina bezwodna jest woskiem otrzymywanym z wełny owiec (łac. lana – wełna). Stanowi mieszaninę estrów kwasów tłuszczowych z alkoholami sterolowymi i wolnymi alkoholami sterolowymi (tj. cholesterolem, izocholesterolem). Występuje w postaci żółtej, tłustej substancji, o specyficznym zapachu. Rzadko przepisywana jest jako samodzielne podłoże (jedynie do leczenia zmian w obrębie narządu paznokciowego – ze względu na swoją lepkość i swoistość strukturalną), może wywoływać reakcje alergiczne. Stosowana jest zazwyczaj wraz z innymi podłożami, np. wazeliną. Jest emulgatorem typu w/o, dobrze wchłania wodę (LW 200) i ułatwia resorpcję substancji leczniczych przez skórę. Lanolina wchodzi w skład m.in. farmakopealnej maści ichtiolowej. W celu przygotowania maści należy zmieszać wazelinę żółtą (45 cz.) z lanoliną (45 cz.), dodać 10 cz. ichtamolu i połączyć składniki [5, 6, 9–10, 12].

Wazelina hydrofilowa (Vaselinum hydrophylicum) zaliczana jest do podłoży absorpcyjnych bezwodnych. W jej skład wchodzą 3 cz. cholesterolu, 3 cz. alkoholu stearylowego, 8 cz. wosku białego oraz 86 cz. wazeliny białej. Charakteryzuje się dużą zdolnością wiązania wody – jej liczba wodna wynosi minimum 250. Dzięki zawartości wosku białego, który oprócz roli emulgatora typu w/o także utwardza konsystencję podłoża, może być stosowana w ciepłej porze roku. Wemulgowywanie wody lub roztworów wodnych powoduje zmianę konsystencji wazeliny hydrofilowej na miększą i łatwiej rozsmarowywalną. Jest podłożem bardzo dobrze tolerowanym przez pacjentów, może być stosowana jako podłoże bezwodne do maści epidermalnych, na zmiany sączące – pochłania wydzielinę z ran [5, 6, 8–10].

Przykładami przepisów zawartych w Farmakopei XII na maści z wykorzystaniem wazeliny hydrofilowej są maść kamforowa (Camphorae unguentum) oraz maść z tlenkiem cynku (Zinci oxidi unguentum). W skład maści kamforowej wchodzi 10 cz. kamfory i 90 cz. wazeliny hydrofilowej; preparat przygotowuje się przez rozpuszczenie kamfory w podłożu stopionym i ochłodzonym do temp. ok. 40°C. Maść z tlenkiem cynku otrzymuje się przez sproszkowanie 10 cz. tlenku cynku z dodawaną porcjami wazeliną hydrofilową (90 cz.) do utworzenia jednorodnej mieszaniny [9].

Maść cholesterolowa (Cholesteroli unguentum) to podłoże lipofilowe bezwodne absorpcyjne, emulgujące wodę, w skład którego wchodzi: cholesterol (3 cz.), parafina stała (15 cz.), wazelina biała (18 cz.) i parafina ciekła (64 cz.). Cholesterol występuje w przestrzeniach międzykomórkowych naskórka i z tego względu jest składnikiem dobrze tolerowanym przez pacjentów (nie powoduje nadwrażliwości), a także skutecznie zabezpiecza ją przed utratą wody. Maść cholesterolowa wykorzystywana jest per se lub jako składnik maści uwodnionych. Podłoże charakteryzuje się dużym stopniem wchłaniania wody, tworząc emulsje w/o (LW 120–200). Wykazuje działanie nawilżające, natłuszczające, kojące, zmiękczające, łagodne (nie powoduje uczuleń), a po dodaniu wody tworzy emulsję w/o. Może być wykorzystywane jako nośnik witamin (maści pielęgnacyjne) czy substancji przeciwdrobnoustrojowych [5, 6, 9–10].