Postępy w farmakoterapii depresji

Epidemiolodzy szacują, że ponad połowa przypadków depresji pozostaje nierozpoznana, a spośród osób z rozpoznaną depresją jedynie połowa otrzymuje odpowiednie leczenie. Dlatego niezwykle ważna, także dla farmaceutów, jest znajomość natury i objawów depresji oraz leczenia.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa, że depresja jest wiodącą przyczyną niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym. Zaburzenia depresyjne poważnie destabilizują prawidłowe funkcjonowanie człowieka w rodzinie, pracy i społeczeństwie. Według badań epidemiologicznych dotykają one około 16% populacji osób dorosłych. Depresja jest chorobą, której główną cechą jest obniżenie nastroju, a także często napędu, uszkodzenie mechanizmów snu i rytmów biologicznych. Znane są depresje i reakcje depresyjne występujące w związku z określonymi bodźcami zewnętrznymi i sytuacjami stresowymi, takimi jak ciężkie przeżycia osobiste, nazywane depresja- mi psychogennymi i reaktywnymi. Mechanizm powstawania depresji jest poznany tylko w niewielkim stopniu. W wielu przypadkach występują objawy świadczące o osłabieniu czynności neuronów noradrenergicznych, a także neuronów serotoninergicznych. Dość charakterystyczne są także zaburzenia hormonalne, szczególnie nasilone wydzielanie kortyzolu, co wydaje się wiązać z niedoczynnością neuronów noradrenergicznych docierających do podwzgórza. Badania biochemiczne potwierdzają, że u osób chorujących na depresję występują poważne zmiany w biosyntezie serotoniny i amin katecholowych. Wykryto m.in. zmniejszenie stężenia metabolitów amin katecholowych.

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów depresji jest stopniowa utrata radości życia i odczuwania przyjemności, umiejętności cieszenia się wydarzeniami, które do tej pory były odczuwane jako radosne, aż do całkowitego ich zaniku (anhedonia). Obniżenie nastroju i przeżywania połączone jest z uczuciem zobojętnienia. Charakterystyczny jest zmienny, drażliwy nastrój, smutek oraz płacz. Ponadto depresja wiąże się z ograniczeniem aktywności życiowej, stopniową utratą dotychczasowych zainteresowań, trudnością w podejmowaniu różnych czynności i działań, zaniechaniem podstawowych czynności życiowych. Lęk nie jest typowym objawem depresji, ale stosunkowo często jej towarzyszy. Lęk często ma charakter przewlekły, jego nasilenie stopniowo narasta. W przebiegu depresji często występują też inne, mniej typowe dolegliwości, w tym zaburzenia koncentracji uwagi, poczucie pogorszenia pamięci i funkcji poznawczych oraz zaburzenia snu.

FARMAKOTERAPIA DEPRESJI

Celem leczenia depresji jest ustąpienie objawów i przywrócenie funkcjonowania na poziomie sprzed choroby (remisja) oraz zapobieganie nawrotom. W procesie leczenia niezwykle istotna jest edukacja chorego i jego rodziny na temat przyczyn, objawów, przebiegu, czasu trwania i następstw tej choroby. Pacjent i jego bliscy powinni wiedzieć, jak istotne jest regularne przyjmowanie leków, ponieważ przerwa w leczeniu jest pierwszym krokiem do nawrotu. Obecnie zalecenia koncentrują się na tym, aby leczenie depresji było kompleksowe − łączyło metody farmakologiczne (właściwie dobrane leki przeciwdepresyjne), psychoterapię i psychoedukację. Poza klasyczną farmakoterapią w leczeniu depresji sezonowej można stosować także fototerapię, która jest metodą o potwierdzonej skuteczności i dużym bezpieczeństwie. Polega ona na powtarzalnej ekspozycji na światło o określonym natężeniu. Warto także zwrócić uwagę na odpowiednie odżywianie się i aktywność fizyczną. Regularne, umiarkowanie nasilone ćwiczenia fizyczne mogą być skutecznym sposobem poprawy nastoju i wartościowym elementem skojarzonego leczenia depresji. Najważniejszą zasadą w leczeniu farmakologicznym depresji jest dobra współpraca z lekarzem pro- wadzącym. Oznacza to, że pacjent nie powinien samodzielnie decydować o jakichkolwiek modyfikacjach leczenia, tylko o wszystkich swoich objawach i wątpliwościach mówić lekarzowi, który na tej podstawie jest w stanie wybrać dla niego najlepsze leczenie.

PODSTAWOWE ZASADY DOBORU LEKÓW W FARMAKOTERAPII DEPRESJI

Stosowanie najmniejszej skutecznej dawki leku – wynika to z faktu, iż im większa dawka leku, tym większe ryzyko działań niepożądanych, a także większy koszt terapii.

Ocena skuteczności leczenia nie wcześniej niż po 2-4 tygodniach od jego rozpoczęcia, gdyż leki przeciwdepresyjne wpływają na złożone procesy komórkowe, których modyfikacja nie jest możliwa natychmiastowo.

Zmiana leku, gdy po 6-8 tygodniach stosowania maksymalnej dawki danego leku pacjent nie odczuwa poprawy – zwykle najpierw lekarz zaleca zamianę leku na inny z tej samej grupy, a gdy to nie poskutkuje, zleca lek z innej grupy.

Po pierwszym epizodzie depresji zaleca się przyjmowanie leków minimum przez 6 miesięcy od ustąpienia objawów.

Wraz z rozwojem nauki i odkrywaniem kolejnych mechanizmów, które mogą mieć wpływ na występowanie objawów depresyjnych, powstają coraz skuteczniejsze i bezpieczniejsze leki przeciwdepresyjne. Leki przeciwdepresyjne stanowią grupę niezwykle heterogenną zarówno pod względem budowy chemicznej, jak i mechanizmów działania. Wspólną cechą większości tych leków jest aktywacja przekaźnictwa noradrenergicznego i serotoninergicznego.