Jak chronić się przed owadami? Preparaty odstraszające komary i kleszcze

Preparaty odstraszające bezpieczne dla dzieci

U dzieci bezpieczniejsze okazuje się stosowanie repelentów na bazie ikarydyny (pikarydyny) – substancji organicznej opracowanej w Niemczech na przełomie XX i XXI wieku, która podobnie jak DEET oddziałuje na receptory węchowe insektów. Choć jej skuteczność ustępuje DEET, to produkty na jej bazie mają najlepsze właściwości odstraszające komary, muchy i pchły. W sprzedaży znajdują się preparaty zawierające ikarydynę w formie aerozolu lub balsamu, które zaleca się aplikować na skórę lub odzież. Najskuteczniejszą ochronę zapewniają repelenty o stężeniu 20% (od 8 do 12 godzin), choć spotyka się także stężenie 10% zapewniające ochronę przez 4 do 8 godzin.

W odróżnieniu od DEET ikarydyna nie powoduje niszczenia tworzyw sztucznych. Posiada znacznie mniejszy potencjał drażniący skórę i nie wykazuje działania neurotoksycznego, dlatego może być stosowana u dzieci od 3. roku życia. Nie należy jej stosować łącznie z DEET, gdyż mieszanina obu tych substancji ma właściwości toksyczne.

Trzecią znaną substancją o charakterze repelentu jest IR3535 – ester etylowy kwasu 3-(N-acetylo-N-butylo)aminopropionowego, stosowany w Europie od lat 70. XX wieku. Preparaty zawierające ten związek cechuje niższa skuteczność w porównaniu z DEET i ikarydyną. Dostępne są na rynku w formie aerozolu i kremu w stężeniu od 10% do 30%. Za ich stosowaniem przemawia znacznie niższy potencjał drażniący, brak działania toksycznego i wysoki profil bezpieczeństwa. Ich aplikowanie dopuszczone jest u dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia.

Olejki eteryczne jako naturalne środki ochrony przed owadami

Naturalnym sposobem odstraszania insektów jest stosowanie olejków eterycznych. Należą do nich lotne substancje zapachowe, których źródłem są rośliny. Stanowią mieszaninę alkoholi, aldehydów, ketonów, fenoli, estrów czy terpenów, które po dotarciu do receptorów węchowych pasożytów wyzwalają niechęć w stosunku do żywiciela. Zaleca się ich aplikowanie w formie aerozolu na skórę, odzież czy przedmioty po uprzednim rozcieńczeniu w oleju bazowym (słonecznikowym, z pestek winogron) lub wodzie.

Do najbardziej popularnych olejków eterycznych stosowanych w różnych stężeniach w celu odstraszania insektów należą:

•  olejek eukaliptusowy;

•  olejek lawendowy;

•  olejek cytronelowy;

•  olejek drzewa herbacianego;

•  olejek mięty pieprzowej;

•  olejek sosnowy;

•  olejek bazylikowy;

•  olejek anyżowy.

Choć za ich stosowaniem przemawia naturalny charakter, olejki eteryczne zapewniają zdecydowanie najniższą skuteczność repelencyjną. Z uwagi na lotny charakter szybko parują z powierzchni, dlatego należy je rozpylać dużo częściej (nawet co 30 minut, a w upalne dni częściej). Ponadto wykazują silnie alergizujące właściwości, mogą podrażniać skórę i oczy. Z tego względu nie zaleca się ich stosowania u dzieci poniżej 3. roku życia.

Co zastosować po ukąszeniu?

Na objawy ukąszenia przez komary, takie jak obrzęk, zaczerwienienie czy świąd, można zastosować preparaty apteczne o charakterze chłodząco-łagodzącym. Ich skład wzbogacony jest najczęściej o mentol, alantoinę, pantenol czy wyciąg z aloesu. W przypadku ukąszeń o łagodnym przebiegu stosuje się domowe metody, które obejmują okładanie skóry aloesem, kostkami lodu, octem, roztworem soli lub węgla aktywnego. Kiedy ukąszeniu towarzyszy miejscowa reakcja alergiczna, można rozważyć zastosowanie doustnych lub miejscowych leków przeciwalergicznych.

W sytuacji, gdy ukąszenie wiąże się z pojawieniem zmian grudkowych lub uogólnioną reakcją alergiczną, która grozi wstrząsem, należy niezwłocznie udać się po pomoc lekarską i zastosować leki z grupy kortykosteroidów. Ukąszenia powodowane przez kleszcze, szczególnie te, którym towarzyszy rumień wędrujący, również powinny skłonić do pilnej wizyty w gabinecie lekarskim.

W sytuacji, gdy ukąszenie wiąże się z pojawieniem zmian grudkowych lub uogólnioną reakcją alergiczną, która grozi wstrząsem, należy niezwłocznie udać się po pomoc lekarską i zastosować leki z grupy kortykosteroidów.

O czym warto pamiętać?

Komary i kleszcze stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka, dlatego warto stosować repelenty o udowodnionej skuteczności. Wybór konkretnego preparatu powinien być dostosowany przede wszystkim do wieku pacjenta. Ponadto należy je aplikować w odpowiedni sposób, zgodnie z dołączoną do preparatu ulotką, tak aby zapewnić pożądany efekt ochronny, a jednocześnie zminimalizować ryzyko działań niepożądanych. Najbezpieczniej stosować je na odzież i ograniczyć aplikację na skórę tylko do odsłoniętych części ciała (ramiona, nogi). Bezwzględnie nie należy ich stosować na dłonie i twarz, a także w zamkniętych pomieszczeniach i w pobliżu żywności.

---

Źródła:

1. Cholewiński M i wsp. Wektory przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe człowieka. I. Muchówki (Diptera). Hygeia 2017; 52(2): 96–102.

2. Derda M i wsp. Wektory przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe człowieka. II. Pluskwiaki, karaluchy, pchły, mrówki i kleszcze. Hygeia 2017; 52(3): 217–225.

3. DeGennaro M. The mysterious multi-modal repellency of DEET. Fly 2015; 9(1): 45–51.

4. Diaz J H. Chemical and Plant-Based Insect Repellents: Efficacy Safety and Toxicity. Wilderness & Environmental Medicine 2016; 27: 153–163.

5. www.kleszcze.info.pl.