Jak skutecznie wspomagać płodność – czyli składniki suplementów diety, które warto stosować

Witamina słońca a płodność

Rola witaminy D była intensywnie badana w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Wiele dowodów sugeruje, że może mieć ona korzystny wpływ na parametry hormonalne PCOS i endometriozy. Badania naukowe sprawdzające witaminę D pod kątem płodności kobiet wykazały, że odgrywa ona znaczną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej, przebiegu cyklu miesięcznego i owulacji. W jajnikach aktywna forma witaminy D −1,25(OH)2D3 stymuluje produkcję hormonów i zwiększa poziom progesteronu i estradiolu. Udowodniono również, że suplementacja witaminą D może poprawiać regularność menstruacji i pozytywnie wpłynąć na folikulogenezę, umożliwiając dojrzewanie pęcherzyków Graffa. W innym badaniu po suplementacji witaminy D odnotowano też spadek podwyższonego poziomu AMH. Jednak poziom witaminy D w surowicy kobiet nie wydaje się wpływać na wynik IVF, a wpływ suplementacji witaminy D3 na płodność kobiet jest nadal nieznany [3, 14, 15].

Hormon, który działa bezpośrednio na kilka zdarzeń reprodukcyjnych

Melatonina to hormon lipofilny, syntetyzowany i wydzielany głównie w szyszynce, który reguluje wiele funkcji, w tym rytm dobowy. W rzeczywistości bierze udział w szeregu procesów fizjologicznych, takich jak sen/budzenie, regulacja temperatury ciała i wydzielanie hormonów. Oprócz tej aktywności melatonina wykazuje funkcję antyoksydacyjną i odgrywa kluczową rolę jako regulator procesów fizjologicznych związanych z rozrodem człowieka.

Wykazano, że melatonina działa bezpośrednio na kilka zdarzeń reprodukcyjnych, w tym folikulogenezę, dojrzewanie oocytów i tworzenie ciałka żółtego, implantację zarodka, rozwój płodu i poród [16]. Przeprowadzone badania dotyczące doustnej suplementacji melatoniny w fazie stymulacji jajników w cyklu zapłodnienia in vitro wykazały, że suplementacja 3 mg melatoniny poprawia kliniczny wskaźnik ciąż. W odniesieniu do płodności kobiet stwierdzono, że suplementacja melatoniną ma pozytywny wpływ na jakość oocytów i zarodków oraz funkcję lutealną [17]. Badanie wykonane w 2017 roku, mające na celu ocenę skuteczności wcześniejszej terapii melatoniną, wykazały, że zbyt wysokie poziomy melatoniny mogą odwrócić korzystne efekty jej działania i spowodować toksyczność. Ma to związek z tym, że melatonina ośrodkowo wpływa na oś podwzgórzowo-przysadkową, która może modyfikować uwalnianie naszych hormonów, w tym gonadotropin. W rzeczywistości melatonina przyjmowana syntetycznie w wysokich dawkach, w połączeniu z progesteronem, ma zdolność hamowania owulacji, prawdopodobnie poprzez zakłócanie uwalniania hormonu lutenizującego LH [18]. Ostatnie badanie z 2020 roku pokazało, że wahania substancji czynnej w produktach melatoniny w zależności od postaci – czy były to tabletki do żucia, forma płynna czy tabletki do połykania – różniły się w nawet o 83% deklarowanej wartości, dlatego warto rozważyć suplementację dostępnymi lekami OTC [19].

NAC wzmaga spontaniczną owulację u kobiet z PCOS

N-acetylocysteina (NAC) to aminokwas biorący udział w produkcji glutationu, który jest silnym antyoksydantem działającym wewnątrz komórek. Ma właściwości przeciwutleniające, mukolityczne i uwrażliwiające na insulinę. W dziedzinie ginekologii wykazano, że suplementacja NAC wzmaga spontaniczną owulację u kobiet z zespołem policystycznych jajników, a także poprawia jakość oocytów i zarodków u niepłodnych kobiet poddawanych zapłodnieniu in vitro [3].

Koenzym, który poprawia jakość komórek jajowych

Koenzym Q10 (CoQ10) jest zmiataczem wolnych rodników, działającym jako przeciwutleniacz w mitochondrialnym łańcuchu oddechowym i odgrywającym kluczową rolę w regulacji metabolizmu energetycznego. Korzystne działanie koenzymu Q10 zostało potwierdzone w wielu badaniach dotyczących jego wykorzystania w leczeniu chorób takich jak:

• kardiomiopatia i niewydolność serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• miażdżyca,
• paradontoza,
• choróby układu
• immunologicznego,
• niepłodność,
• cukrzyca,
• zaburzenia neurologiczne,

a także zmniejsza ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego u kobiet w ciąży.

Dodatkowo koenzym Q10 odgrywa rolę w ochronie gamet żeńskich przed stresem oksydacyjnym, o czym świadczy zmniejszające się z wiekiem stężenie w płynie pęcherzykowym. Badania potwierdziły, że przyjmowanie koenzymu Q10 przez kilka miesięcy przed pobraniem IVF poprawia jakość komórek jajowych [20]. Suplementy diety zawierające koenzym Q10 różnią się między sobą jego biodostępnością i przyswajalnością. Kluczem do jego skutecznej suplementacji jest zwiększenie jego biodostępności. Jest on bowiem substancją o stosunkowo dużej masie cząsteczkowej. Jest również nierozpuszczalny w wodzie i ma ograniczoną rozpuszczalność w lipidach, przez co jest słabo wchłaniany w przewodzie pokarmowym. Jego szlak wchłaniania rozpoczyna się od emulgowania i tworzenia miceli z tłustymi składnikami pokarmu. Efektywność wchłaniania jest również zależna od dawki. Dodatkowo spożycie koenzymu Q10 z posiłkiem może znacząco poprawić jego wchłanianie [21].

W badaniach klinicznych typowa dzienna dawka wynosiła 400–600 mg, począwszy od jednego do trzech miesięcy przed zabiegiem IVF. Wyjątkiem są suplementy o wysokiej biodostępności, które wykazywały efekt w dawce 200 mg/dzień. U kobiet z PCOS dawka wynosiła 60 mg trzy razy na dobę, począwszy od pierwszego lub drugiego dnia cyklu aż do dnia podania hCG. Wykazano, że koenzym Q10 jest dobrze tolerowany i bezpieczny dla zdrowych dorosłych przy spożyciu do 900 mg/dobę [22, 23].

Karnityna – związek istotny w zwiększeniu płodności

Dziesięciolecia badań pokazują, że karnityna – związek występujący w białkach zwierzęcych i syntetyzowany w ludzkim ciele, aby wspomóc zdrowie komórkowe i produkcję energii – odgrywa istotną rolę w płodności. Biorąc pod uwagę jej ważną funkcję w metabolizmie energetycznym, karnityna jest potrzebna praktycznie każdej komórce ciała. Mitochondria występujące również w większości komórek ciała są silnie zależne od karnityny. Potrzebują jej, aby wytworzyć ATP – źródło energii potrzebnej do rozwoju oocytów i zarodków. Karnityna wspiera również funkcję mitochondriów, eliminując gromadzenie się cząsteczek, które mogą stać się toksyczne dla mitochondriów, stabilizując błony mitochondrialne i pomagając chronić przed śmiercią mitochondriów. Jeszcze innym sposobem, w jaki karnityna może promować zdrowie, jest radzenie sobie ze stresem oksydacyjnym. Występuje on, gdy w organizmie brakuje równowagi między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami. Poza innymi komplikacjami zdrowotnymi, stres oksydacyjny ma negatywny wpływ na płodność mężczyzn i kobiet, a także na powodzenie zapłodnienia in vitro. Na szczęście niektóre badania pokazują, że suplementacja karnityną może pomóc w walce ze stresem oksydacyjnym [24].

Zatem która karnityna jest odpowiednia w leczeniu niepłodności kobiecej? L-karnityna (LC) czy acetylo-L-karnityna (ALC)? Chociaż odnotowano niewielką różnicę funkcjonalną między LC i ALC, obie są wykorzystywane w badaniach biologii rozrodu w celu poprawy funkcji mitochondriów w leczeniu niepłodności. ALC jest stosowana najczęściej w celu poprawy działania antyoksydacyjnego/przeciwstarzeniowego, podczas gdy LC jest powszechnie stosowana do poprawy zdolności organizmu do utleniania komórek tłuszczowych, co pomaga w wytwarzaniu energii i spalaniu tłuszczu. Chociaż dobrze udokumentowano, że obie formy karnityny mają właściwości przeciwutleniające, w niektórych doniesieniach sugerowano, że ALC jest bardziej skuteczna w zwalczaniu uszkodzeń oksydacyjnych wywołanych przez wolne rodniki niż LC. Tak więc badania skupiające się na poprawie płodności kobiet za pośrednictwem obrony antyoksydacyjnej preferencyjnie wykorzystują ALC, podczas gdy badania wykazujące poprawę jakości oocytów, a tym samym płodności, wywołaną przez lepszy metabolizm lipidów, zwykle wykorzystują LC [25].

Badania sugerują, że doustne podawanie 1 g l-karnityny pacjentkom z niepłodnością poprawiło kompetencje rozwojowe ich oocytów po inseminacji oraz ich dojrzewanie i wskaźniki zapłodnienia [26].
Na rynku polskim dostępne są suplementy diety o różnorodnych składach. Większość z nich posiada udowodnione naukowo składniki wpływająco pozytywnie na płodność. Zazwyczaj głównymi składnikami tych suplementów są: kwas foliowy, mio-inosytol oraz witamina D3. Żaden produkt nie zawiera melatoniny.

Należy pamiętać, że suplementy diety dostępne na rynku polskim posiadają niższe wartości dawek niż te podane w badaniach naukowych. Warto jest zatem indywidualnie dobierać suplement diety, opierając się na wynikach badań laboratoryjnych i stosując suplementację w sposób przemyślany, tak aby odpowiadać na rzeczywistą potrzebę organizmu.

Źródła:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1757519/ (stan z dn. 14.03.2022).
2. https://www.iss.it/documents/20126/0/20_C1.pdf/2eb9aeda-aca1-46ef-b936-7ccb14b9c180?t=1600243714021 (stan z dn. 14.03.2022).
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8541636/ (stan z dn. 14.03.2022).
4. https://www.premamawellness.com/blogs/blog/myo-inositol-impact-fertility-pcos (stan z dn. 14.03.2022).
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5011528/ (stan z dn. 14.03.2022).
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7729761/ (stan z dn. 14.03.2022).
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7816413/ (stan z dn. 14.03.2022).
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7729761/ (stan z dn. 14.03.2022).
9. https://mthfrsupport.com.au/2020/02/how-does-mthfr-affect-your-fertility/ (stan z dn. 14.03.2022).
10. https://quatrefolic.com/quatrefolic-vs-folic-acid/ (stan z dn. 14.03.2022).
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1682569011 (stan z dn. 14.03.2022).
12. https://www.healthline.com/nutrition/folic-acid-side-effects#1.-Can-mask-a-vitamin-B12-deficiency (stan z dn. 14.03.2022).
13. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24032278/ (stan z dn. 14.03.2022).
14. https://klinikabocian.pl/wiedza/artykul/Witamina-D-i-jej-wplyw-na-plodnosc (stan z dn. 14.03.2022).
15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6210343/ (stan z dn. 14.03.2022).
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6164374/ (stan z dn. 14.03.2022).
17. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31450726/ (stan z dn. 14.03.2022).
18. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1179559X17742902 (stan z dn. 14.03.2022).
19. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31583699/ (stan z dn. 14.03.2022).
20. https://www.q10facts.com/index.php/ovarian-response/ (stan z dn. 14.03.2022).
21. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7146408/ (stan z dn. 14.03.2022).
22. https://www.karger.com/Article/Fulltext/360101 (stan z dn. 14.03.2022).
23. https://www.q10facts.com/index.php/coenzyme-q10-male-infertility/ (stan z dn. 14.03.2022).
24. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28513460/ (stan z dn. 14.03.2022).
25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5785901/ (stan z dn. 14.03.2022).
26. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29378447/ (stan z dn. 14.03.2022).