Zmiany w dyżurowaniu aptek
Przyjęta przez Sejm nowelizacja ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw wprowadza istotne zmiany w zasadach pełnienia dyżurów przez apteki ogólnodostępne.
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja ustawy refundacyjnej) na nowo uregulowała kwestię pracy aptek ogólnodostępnych w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy. Ustawa wprowadziła definicję prawną dyżuru w porze nocnej i dyżuru w dzień wolny od pracy oraz odniosła się do zasad ustalania rozkładu pracy aptek na terenie powiatu i odpłatności za pełnione dyżury.
Definicja dyżurów aptek
Zgodnie z dodanym do ustawy Prawo farmaceutyczne art. 2 pkt 73 oraz 74, dyżurem w dzień wolny od pracy jest dyżur pełniony przez aptekę ogólnodostępną w dniach, o których mowa w art. 1 lub art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy, bez przerwy przez kolejne 4 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 10.00 a 18.00. Przywołana ustawa z 1951 r. wskazuje, że dniami wolnymi od pracy są niedziele oraz wymienia 13 dni świątecznych*.
Dodatkowo, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, dniem wolnym od pracy jest także dzień określony przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.
Dyżurem w porze nocnej natomiast jest dyżur pełniony przez aptekę ogólnodostępną bez przerwy przez kolejne 2 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 19.00 a 23.00.
Zgodnie z nowelizacją art. 94 Prawa farmaceutycznego, rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych znajdujących się na terenie powiatu jest dostosowany do potrzeb ludności i pozwala na realizację przez te apteki zadań w zakresie zaopatrywania ludności w produkty lecznicze i inne artykuły oraz zapewnienie świadczenia usług farmaceutycznych i sprawowania opieki farmaceutycznej, w szczególności przez pełnienie dyżurów w dzień wolny od pracy oraz dyżurów w porze nocnej.
Ustawodawca wyłączył z powyższego uregulowania powiaty mające swoją siedzibę w sąsiadujących miastach na prawach powiatu. W tzw. powiatach obwarzankowych mamy do czynienia z lepszą dostępnością komunikacyjną siedziby powiatu, co ułatwia skorzystanie z usług apteki dyżurującej na terenie miasta na prawach powiatu (z powyższym wyłączeniem będziemy mieć do czynienia np. w przypadku powiatu łódzkiego wschodniego, którego siedzibą jest miasto na prawach powiatu – Łódź).
Ustalanie rozkładu pracy aptek – harmonogram prac
Zmieniają się zasady ustalania rozkładu pracy aptek na terenie powiatu. Na podmiot prowadzący aptekę nałożono obowiązek przekazania zarządowi powiatu (albo prezydentowi miasta w przypadku miasta na prawach powiatu) rozkładu godzin pracy tej apteki na dany rok najpóźniej do dnia 30 września roku poprzedzającego rok, w którym ma być podjęta uchwała. O ewentualnych zmianach tego rozkładu powinien informować z co najmniej 30-dniowym wyprzedzeniem. Przywołane obowiązki dotyczą rozkładu pracy nie tylko w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy, lecz także w dni powszednie. W rezultacie, podmioty prowadzące apteki powinny w pierwszej kolejności do 30 września ustalić, w jakich godzinach planowana jest praca aptek w kolejnym roku, w tym również, czy apteki podejmują się pełnienia dyżurów. Należy także zwrócić uwagę, że przepisy te obejmują wyłącznie apteki ogólnodostępne i nie dotyczą punktów aptecznych.
Za pracę w dni wolne od pracy (czyli dyżurowanie w niedziele, święta oraz inne dni wolne) przyjmuje się pracę apteki bez przerwy przez kolejne 4 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 10.00 a 18.00, natomiast w porze nocnej – pracę bez przerwy przez kolejne 2 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 19.00 a 23.00.
W trakcie prac nad harmonogramem pracy apteki podmiot prowadzący powinien mieć na względzie, że każda zmiana w godzinach pracy apteki wymaga poinformowania zarządu powiatu (prezydenta miasta) na co najmniej 30 dni przed planowaną zmianą.
Na przedsiębiorców nałożono nowe obowiązki, m.in. informowania zarządu powiatu o planowanych godzinach pracy do dnia 30 września czy wysyłania do NFZ zestawień potwierdzających pracę aptek w określonych godzinach w trakcie dyżurów.
Wyznaczanie aptek do dyżurowania
Zarząd powiatu uzyskał uprawnienie do wyznaczenia aptek zobowiązanych do pełnienia dyżurów. W przypadku gdy praca aptek ogólnodostępnych na terenie powiatu, którego siedzibą jest miasto liczące nie więcej niż 40 tys. mieszkańców, zgodna z przekazanymi przez podmioty prowadzące rozkładami godzin ich pracy, nie gwarantuje zaspokojenia potrzeb ludności, zarząd powiatu wyznacza, w drodze uchwały, aptekę ogólnodostępną do pełnienia dyżurów w porze nocnej lub dyżurów w dni wolne od pracy. Uchwała jest wydawana na okres jednego roku kalendarzowego i określa dni oraz godziny pełnienia dyżurów przez aptekę ogólnodostępną prowadzoną przez określonego przedsiębiorcę.
Ustalanie liczby mieszkańców miasta stanowiącego siedzibę powiatu bądź miasta na prawach powiatu następuje według stanu wskazanego w dokumencie pt. „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym” opracowywanym przez Główny Urząd Statystyczny, publikowanym na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego, aktualnym na dzień 30 września roku poprzedzającego rok kalendarzowy, na który ma zostać podjęta uchwała.
Zarząd powiatu informuje podmioty prowadzące o potrzebie wyznaczenia apteki do pełnienia dyżurów indywidualnie albo zbiorowo, za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Musi to wykonać co najmniej na 21 dni przed dniem wydania uchwały, wskazując dni i godziny, w jakich mają być pełnione te dyżury.
W terminie 7 dni od dnia doręczenia informacji przedsiębiorca prowadzący aptekę może zgłosić gotowość do pełnienia dyżurów przez prowadzoną przez siebie aptekę, we wskazanych przez siebie dniach i godzinach zgodnych z dniami i godzinami wskazanymi w informacji przekazanej przez zarząd powiatu. Wraz ze zgłoszeniem składa oświadczenie, że nie zachodzą okoliczności wyłączające aptekę z możliwości pełnienia dyżurów, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu, oraz że w zgłaszanej aptece spełnione są wymagania określone przez ustawodawcę, co również zostanie przybliżone poniżej. Oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń przewidzianej w art. 233 § 6 Kodeksu karnego. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Nowelizacja ustawy refundacyjnej przekazuje kompetencje do podejmowania uchwał w sprawie godzin pracy aptek na terenie powiatu na rzecz zarządu powiatu (do tej pory była to właściwość organu stanowiącego powiatu, czyli rady powiatu). Warto zwrócić uwagę, że w myśl art. 94 ust. 18 ustawy Prawo farmaceutyczne, uchwały w przedmiocie dyżurów aptek podejmowane przez zarząd powiatu nie stanowią aktów prawa miejscowego, co oznacza, że nie podlegają publikacji w Dzienniku Urzędowym danego województwa.
