Anoreksja, bulimia i inne zaburzenia odżywiania z perspektywy farmaceuty

Zaburzenia odżywiania to grupa schorzeń o podłożu psychicznym, dla których charakterystyczne są nieprawidłowe wzorce odżywiania: przyjmowanie nadmiernej lub niedostatecznej ilości pokarmu oraz patologiczne nawyki żywieniowe. Zaburzenia odżywiania występują najczęściej u kobiet w okresie dojrzewania.

Leczenie zaburzeń odżywania opiera się przede wszystkim na psychoterapii i innych metodach niefarmakologicznych, a więc rola farmaceuty jest tu ograniczona. Jednak warto mieć ogólne pojęcie na temat tego, czym charakteryzują się poszczególne zaburzenia i które leki stosowane są w ich leczeniu, bo nawet w aptece farmaceuta wielokrotnie spotka się z przypadkiem pacjenta z anoreksją lub bulimią. Poza farmakoterapią istotne jest leczenie żywieniowe i odpowiednia suplementacja, a więc możemy pacjentowi pomóc także w doborze odpowiedniego produktu.

Dodatkowo można wyodrębnić takie problemy związane z odżywianiem, jak np.:

• zespół przeżuwania, objawiający się cofaniem pokarmu z żołądka do jamy ustnej, jego ponownym przeżuwaniem i wypluwaniem lub połykaniem,
• przejadanie się związane z czynnikami psychologicznymi, spowodowane np. stresem, żałobą, porodem,
• zespół jedzenia nocnego, objawiający się wzmożonym apetytem i przymusem jedzenia w godzinach wieczornych i/lub nocnych,
• ortoreksja, polegająca na obsesyjnym zainteresowaniu zdrową dietą (może dotyczyć nawet 7% populacji i częściej występuje wśród osób o dużej aktywności fizycznej),
• bigoreksja (in. dysmorfia mięśniowa), charakteryzująca się nadmiernym przywiązywaniem wagi do wyglądu swojego ciała i stosowaniem diet, suplementów i odżywek mających na celu zwiększenie masy mięśniowej oraz podejmowaniem rygorystycznych (nawet kilkugodzinnych) treningów z jednoczesnym zaniedbywaniem innych sfer życia.

W tym artykule skupimy się na najczęstszych zaburzeniach, czyli anoreksji i bulimii.

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Podłoże powstawania zaburzeń odżywiania jest złożone. Szczególną rolę przypisuje się czynnikom społeczno-kulturowym, osobowościowym i rodzinnym. Wymagania otoczenia w połączeniu ze wzrostem tempa życia mogą wzbudzać presję i skłaniać do podjęcia diety lub intensywnej aktywności fizycznej w celu dorównania promowanym wzorcom. Z czasem takie działania mogą stać się obsesyjne i doprowadzić do zaburzeń odżywiania. Osoby w wieku dojrzewania są szczególnie podatne na czynniki społeczno-kulturowe ze względu na wzmożoną potrzebę akceptacji otoczenia.

Cechy osobowości, które mogą predysponować do wystąpienia zaburzeń odżywiania, to perfekcjonizm (również perfekcjonizm matek), skłonność do rywalizacji, niskie poczucie własnej wartości, impulsywność, skłonność do zachowań neurotycznych i nadmierna emocjonalność, skłonność do zaburzeń lękowych i narcyzm – przesadne przywiązanie do wyglądu zewnętrznego oraz potrzeba uznania ze strony innych.

Relacje rodzinne mogą mieć wpływ na powstawanie zaburzeń odżywienia. Jeśli rodzice mają wysokie wymagania wobec dziecka, stwarza to dodatkową presję sprostania oczekiwaniom, również w kwestii wyglądu. Problemem jest także nadopiekuńczość rodziców oraz unikanie wszelkich konfliktów i trudnych rozmów, gdyż sprawia to, że dziecko staje się niesamodzielne i może mieć trudności z radzeniem sobie w życiu. Nadużywanie alkoholu lub substancji psychoaktywnych, a także zaburzenia lub choroby psychiczne członka rodziny również mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania u dziecka.