Analizujemy przypadek pacjenta

Przypadek 21

W cyklu omawiamy przykładowe sytuacje, z którymi możecie spotkać się w codziennej praktyce. Prezentujemy wytyczne przydatne w prowadzeniu opieki nad pacjentami pojawiającymi się w aptece. Nasze studia przypadków oparte są na przeglądzie międzynarodowej literatury dotyczącej schematów opieki farmaceutycznej, ale zostały dostosowane do warunków polskiej apteki oraz produktów leczniczych dostępnych na polskim rynku farmaceutycznym.

Nadciśnienie tętnicze a spożywanie grejpfrutów

Pani Maria (67 lat) prosi Cię o informacje na temat swoich leków, gdyż niepokoi się o występujące zamroczenia oraz zawroty głowy. Podczas ostatniej wizyty u lekarza miała sprawdzony poziom glukozy we krwi i został ustalony jako wysoki. Pacjentka nie rozumie, dlaczego tak jest, ponieważ nie zmieniała ostatnio ani swojej diety, ani sposobu leczenia. Stosuje leki zgodnie z zaleceniami lekarza, chociaż przyznała, że betahistine 16 mg przyjmuje raz dziennie zamiast dwa. Pomiar ciśnienia w aptece wykazał wartość 135/82 mm Hg. Pani Maria wspomina, że sąsiadka doradziła jej jedzenie grejpfrutów – gdzieś przeczytała, że jest to polecane osobom starszym i potrafi „czynić cuda”. Pani Maria zastanawia się, czy rzeczywiście może spożywać te owoce.

Historia medyczna pacjenta:

nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2

Zgłaszane dolegliwości i problemy:

zamroczenia, zawroty głowy

Sytuacja socjalna pacjenta:

brak danych

Historia lekowa pacjenta:

1) betahistine 16 mg, 1 tabletka BD

2) felodipine 10 mg, 1 tabletka OM

3) hydrochlorothiazide 25 mg, 1 tabletka OM

4) metformin 500 mg, 1 tabletka OM i 2 tabletki PC wieczorem

Działania farmaceuty:

Podwyższony poziom glukozy we krwi:

Jedną z przyczyn wzrostu poziomu glukozy we krwi może być lek na nadciśnienie tętnicze hydrochlorothiazide. Doradź pacjentce wizytę kontrolną u lekarza, by rozważył zmniejszenie dawki leku z 25 mg na 12,5 mg – wyższe dawki nie mają wpływu na obniżanie ciśnienia krwi, a mogą przyczyniać się m.in. właśnie do wzrostu poziomu glukozy, który zgłaszała pacjentka. Dowiedz się, jak często pani Maria mierzy sobie ciśnienie tętnicze. Zachęć ją do częstych pomiarów.

Zamroczenia i zawroty głowy:

Przyczyną tego stanu może być stosowanie leku moczopędnego hydrochlorothiazide oraz felodipine o tej samej porze dnia. Oba leki mogą bowiem przyczyniać się do powstania hipotensji (hipotonii) ortostatycznej, tj. obniżenia ciśnienia tętniczego na skutek pionizacji postawy ciała po dłuższym spoczynku w pozycji leżącej lub obfitym posiłku. Dodatkowym czynnikiem predysponującym jest wiek pacjentki. Zapytaj ją, jak często i od jak dawna zdarzają się jej wspominane zamroczenia i zawroty głowy, a także od kiedy stosuje betahistine 16 mg i czy zauważyła poprawę, odkąd przyjmuje ten lek. Aby był on skuteczny, należy go stosować regularnie przez co najmniej 2 tygodnie.

Niestosowanie betahistine według zaleceń lekarza:

Dowiedz się, dlaczego pani Maria stosuje ten lek tylko raz zamiast dwa razy dziennie. Pierwotną przyczyną zastosowania betahistine mogły być występujące u pacjentki zamroczenia i zawroty głowy, których podłożem mogą być z kolei leki stosowane na nadciśnienie, w tym większa dawka leku moczopędnego. Możliwe, że nie ma potrzeby dalszego stosowania betahistine. Doradź pacjentce wizytę u lekarza w celu porozmawiania na temat stosowania tego leku.

Jedzenie grejpfrutów:

Może to spowolnić klirens felodipine, a tym samym spowodować kumulację leku w organizmie, wywołując działania niepożądane lub efekt toksyczny na skutek zmniejszenia wydalania tego leku z organizmu. Zaleć pani Marii unikanie jedzenia grejpfrutów i picia soku grejpfrutowego.

Rezultaty:

Pani Maria poszła na wizytę do lekarza. Lekarz zmniejszył dawkowanie hydrochlorothiazide na 12,5 mg, a poziom glukozy uległ zmniejszeniu. Po zmianie dawkowania hydrochlorothiazide zawroty głowy ustały, a pacjentka mogła odstawić betahistine 16 mg. Pani Maria posłuchała Twojej porady i zrezygnowała z jedzenia grejpfrutów.

Wykaz skrótów – dawkowanie:
BD – bis die – dwukrotnie w ciągu dnia, dwa razy dziennie
OD – omni die – jednokrotnie w ciągu dnia, raz dziennie
OM – omni mane – każdego ranka, codziennie rano
ON – omni nocte – każdego wieczora, codziennie wieczorem
PC – post cibum – po posiłku

---

Źródła:

1. Medicine Use Review – an online resource for pharmacist. Dostępne pod adresem: http://www.murtraining.co.uk/hypertension.html, stan z dnia 20.10.2016.
2. Interna Szczeklika – 2017, Piotr Gajewski (red.), Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
3. Hipotonia ortostatyczna – Marek Golatowski. Medycyna Rodzinna, 4/2004, s. 175–177. Dostępne pod adresem: http://www.czytelniamedyczna.pl/540,hipotonia-ortostatyczna.html, stan z dnia 15.11.2016.
4. Farmakoterapia zawrotów głowy – ocena tolerancji i skuteczności betahistyny – Tomasz Litwin, Maria Barańska-Gieruszczak. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2000, 3, s. 246–251. Dostępne pod adresem: http://old.ipin.edu.pl/fpn/archiwum/2000/03/FwPiN_3-2000-03.pdf, stan z dnia 15.11.2016.
5. British National Formulary (BNF) 75, Joint Formulary Committee, BMA and RPSGB, London 2017.
6. National Institute for Health and Care Excellence. „Guidance PH25 – Cardiovascular disease prevention”. Dostepne pod adresem: https://www.nice.org. uk/guidance/ph25, stan z dnia 15.11.2016.
7. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2015 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Dostępne pod adresem: https://nadcisnienietetnicze.pl/ptnt/wytyczne_ptnt, stan z dnia 22.07.2018.
8. Youssef S., Medicines Use Reviews. Pharmaceutical Press, London 2010.
   Zob. także charakterystyki produktów leczniczych wybranych leków.