Bezpieczeństwo stosowania leków na przeziębienie

➡ Leki przeciwbólowe w połączeniu z ASA w dawce kardiologicznej

Według badania obserwacyjnego z 2003 roku u pacjentów przyjmujących ibuprofen w połączeniu z ASA wykazano zwiększenie śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych w porównaniu z pacjentami stosującymi tylko ASA. W przypadku pacjentów przyjmujących ASA i diklofenak lub ASA i inne NLPZ ryzyko było zbliżone do tego wykazanego w grupie przyjmującej tylko ASA. Warto jednak zaznaczyć, że według przeglądu systematycznego z 2016 roku, mimo że mechanizm molekularny tej interakcji i jej wpływ na stopień hamowania płytek krwi są dobrze udokumentowane w badaniach in vitro i ex vivo, to jednak zakres, w jakim wpływa ona na skuteczność protekcyjnego działania aspiryny, pozostaje niejasny. W tę interakcję w przypadku przewlekłego stosowania oprócz ibuprofenu wchodzi również naproksen. Doraźne stosowanie wymienionych leków nie wydaje się problematyczne. Jednak, na wszelki wypadek, zalecane jest rekomendowanie pacjentom zachowania odstępu w czasie i zastosowanie ibuprofenu co najmniej na 8 h przed lub 3–4 h po zażyciu aspiryny dojelitowej (Acard, Aspirin Cardio, Polocard). Naproksen ma dłuższy okres półtrwania niż ibuprofen, dlatego też wymagany odstęp pomiędzy poszczególnymi dawkami powinien być znacznie dłuższy. Dlatego też lepiej unikać rekomendowania naproksenu pacjentom stosującym ASA w dawkach kardiologicznych. Leki przeciwbólowe niewchodzące w tę interakcję to m.in. meloksykam oraz paracetamol.

W ostrzeżeniu wydanym przez EMA zamieszono informację, że według badań laboratoryjnych ibuprofen może znosić ochronne działanie ASA, jednak podkreślono, że jest mało prawdopodobne, aby okazjonalne stosowanie ibuprofenu miało klinicznie istotny wpływ na skuteczność ASA.
Niezależnie od opisanej interakcji, jednoczesne stosowanie NLPZ i ASA (nawet w małej dawce) wielokrotnie zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.

➡ Leki na przeziębienie w połączeniu z alkoholem

W teorii alkohol zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby przy przedawkowaniu paracetamolu, szczególnie u osób cierpiących na chorobę alkoholową, jednak jak podają autorzy przeglądu systematycznego z 2016 roku, nie ma wiarygodnych danych z badań klinicznych potwierdzających tę hipotezę. Co więcej, w badaniu klinicznym z 2001 roku nie wykazano, aby funkcjonowanie wątroby było upośledzone u osób pijących alkohol i stosujących paracetamol w dawce 4 g/dziennie.

Teoretycznie paracetamol stosowany w dawkach terapeutycznych może być łączony z alkoholem (FDA zaleca jednak nieprzekraczanie 3 standardowych porcji alkoholu dziennie, tj. np. 2 małe piwa 5%). Wcześniejsze ostrzeżenia wynikały z teoretycznych przesłanek i opisów pojedynczych przypadków. W większości przypadków należy stanowczo odradzać pacjentom łączenie alkoholu z paracetamolem, głównie z uwagi na ryzyko łatwiejszego, nawet przypadkowego, przedawkowania.
Należy pamiętać, że łączenie NLPZ z alkoholem zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego, ale dopiero przy regularnym stosowaniu takiego połączenia.

Interakcje leków na przeziębienie z inhibitorami MAO

W ChPL i ulotce każdego leku zawierającego w swoim składzie pseudoefedrynę, fenylefrynę, dekstrometorfan lub/i antyhistaminik I generacji znajdziesz ostrzeżenie o ryzyku interakcji z inhibitorami MAO i możliwości wystąpienia przełomu nadciśnieniowego lub zespołu serotoninowego. Należy zwrócić uwagę, że ostrzeżenia te bazują na opisach przypadków przy stosowaniu nieselektywnych IMAO, które w Polsce są niedostępne, a stosowane obecnie moklobemid (Moklar), selegilina (Selgres) i rasagilina (Ralago) nie wchodzą w tak groźne farmakokinetyczne interakcje.

• Inhibitory MAO i antyhistaminiki

Ostrzeżenie zawarte w ulotkach leków mówiące o zakazie łączenia inhibitorów MAO i antyhistaminików opiera się na badaniach przeprowadzonych na królikach w 1972 roku, podczas którego wystąpił śmiertelny zespół serotoninowy po jednoczesnym podaniu nieselektywnego IMAO (fenelzyny) razem z chlorfeniraminą i kilkoma innymi antyhistaminikami. Od tego czasu nigdzie na świecie nie zaobserwowano interakcji u ludzi, więc można założyć, że interakcja ta nie jest istotna. Łączenie antyhistaminików I generacji z innymi lekami oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy może nasilić sedację, jednak jest to niegroźna interakcja farmakodynamiczna, niestanowiąca zagrożenia zdrowia i życia.

• Inhibitory MAO i sympatykomimetyki

Nie zaobserwowano w badaniach farmakokinetycznych, aby doustne podanie fenylefryny czy pseudoefedryny skutkowało wzrostami ciśnienia tętniczego, jednak producenci zalecają ostrożność przy zastosowaniu takiego połączenia.

• Inhibitory MAO i dekstrometorfan

Odnotowano kilka przypadków wystąpienia zespołu serotoninowego po jednoczesnym zastosowaniu selegiliny, rasagiliny i moklobemidu z dekstrometorfanem (Acodin, Tussidex). Wystąpienie tej interakcji jest bardzo mało prawdopodobne, ale biorąc pod uwagę poważne konsekwencje jej wystąpienia i to, że dekstrometorfan jest lekiem działającym jedynie objawowo, nie zaleca się łączenia tych leków.

Bezpieczeństwo stosowania antyhistaminików

Leki należące do grupy antyhistaminików I generacji blokują obwodowe i ośrodkowe receptory H1, a ponadto receptory cholinergiczne, adrenergiczne, serotoninergiczne i dopaminergiczne. Z niespecyficzności receptorowej wynika ich dodatkowa aktywność nasenna i uspokajająca. Dzięki temu wieczorem będą ułatwiały zasypianie, natomiast w ciągu dnia mogą zmniejszać koncentrację i zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Ze względu na osłabienie funkcji poznawczych, powodowanie zaparć, suchości w ustach oraz zwiększone ryzyko upadków, antyhistaminiki I generacji nie powinny być rekomendowane pacjentom w podeszłym wieku. Warto również pamiętać, że są to jedne z leków znajdujących się na liście Beersa.

Bezpieczeństwo stosowania sympatykomimetyków

Stosowane doustnie sympatykomimetyki, takie jak fenylefryna i pseudoefedryna, mogą powodować wzrost ciśnienia tętniczego, tachykardię oraz arytmię. U osób z prawidłowym ciśnieniem krwi nie obserwuje się jego wzrostu po podaniu omawianych leków. Jednak ze względu na ryzyko podniesienia ciśnienia tętniczego, sympatykomimetyki nie powinny być rekomendowane pacjentom ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym. Należy pamiętać, że ich stosowanie może prowadzić do pogorszenia przepływu moczu u osób cierpiących na rozrost prostaty – działają antagonistycznie do leków takich jak tamsulozyna i doksazosyna.

Bezpieczeństwo stosowania dekstrometorfanu

Leki hamujące metabolizm dekstrometorfanu takie jak: bupropion (Wellbutrin XR), cynakalcet (Cinacalcet Accord) czy linezolid (Linezolid Adamed) zwiększają jego stężenie we krwi, co może powodować nasilenie działań niepożądanych. W praktyce interakcje te są nieistotne klinicznie, mogą okazać się groźne jedynie dla osób będących tzw. szybkimi metabolizerami.

Podczas stosowania dekstrometorfanu pacjenci powinni unikać spożywania alkoholu. Alkohol zwiększa jego biodostępność, co powoduje z kolei nasilenie działania depresyjnego leku na OUN i wystąpienie działań niepożądanych takich jak: zawroty głowy, senność oraz osłabienie koncentracji.

Źródło:
Tuszyński, P.K. (red). Przeziębienie, grypa i COVID-19. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Wydanie III. Kraków 2022.