O wykorzystaniu leków recepturowych w chorobach proktologicznych

Leki recepturowe stosowane w terapii chorób proktologicznych

Terapia schorzeń proktologicznych w wielu przypadkach opiera się na leczeniu zachowawczym. Z tego względu ważnym etapem postępowania jest wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii, co ułatwia właściwie dobrany skład leku recepturowego. W aptekach sporządzane są czopki doodbytnicze (suppositoria analia) oraz maści (unguenta) [2].

Najczęściej stosowanym podłożem recepturowym podczas wytwarzania czopków jest masło kakaowe (Theobromatis oleum) [3]. Przed przystąpieniem do pracy należy przeprowadzić standaryzację używanych form. Ustalenie ich rzeczywistej pojemności (w gramach) jest ważnym etapem, który wpływa na jakość sporządzanej postaci leku. Kalibracji form należy dokonać przy użyciu metody i parametrów, jakie faktycznie będą stosowane podczas wytwarzania czopków. Ze względu na różnice gęstości między stałymi składnikami leku a podłożem konieczne jest obliczenie ilości podłoża potrzebnej do sporządzenia przepisanej liczby czopków na podstawie współczynnika wyparcia [2].

W pierwszym etapie sporządzania czopków należy przygotować substancje lecznicze: odważyć, sproszkować w moździerzu i przesiać – w przypadku korzystania z tabletek powlekanych – w celu usunięcia otoczki. Podczas wytwarzania postaci leku metodą klasyczną (poprzez stapianie podłoża na łaźni wodnej) odpowiednio rozdrobnione substancje lecznicze należy zawiesić w stopionym podłożu, stale mieszając. Uzyskaną homogenną masę czopkową należy ochłodzić do temperatury bliskiej temperaturze krzepnięcia masła kakaowego (ok. 28°C) i mieszając, wylać do form. Ochłodzenie wylewanej masy zapobiega sedymentacji proszków i ich gromadzeniu w dolnej (stożkowej) części czopka. Podczas sporządzania czopków przy użyciu miksera recepturowego w pierwszej kolejności podłoże należy zmiksować do uzyskania gęstej masy, następnie wprowadzić substancje czynne i mieszać do upłynnienia masy. Niezależnie od wybranej metody wykonywania czopków, po zestaleniu masy (ok. 15–30 min) formy należy przenieść do lodówki. Nie zaleca się bezpośredniego umieszczania czopków w lodówce, ponieważ zbyt szybkie krzepnięcie wpływa na ich jakość – stają się kruche i łamliwe [2, 4].

Poniżej przedstawiono przykładowe składy leków recepturowych stosowanych w terapii chorób proktologicznych.

Źródła:

1. Kołodziejczak, M.; Ciesielski, P. Choroby proktologiczne. Diagnostyka i leczenie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.
2. Jachowicz R. (red.). Farmacja praktyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
3. Farmakopea Polska XII. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2020.
4. Strona internetowa: www.akademiafagronu.pl, stan z dn. 30.04.2023.
5. Poradnik receptury współczesnej Fagron cz. 1, wydanie II poprawione 2015 Fagron sp. z o.o. Kraków 2015.
6. Sznitowska M. (red.). Farmacja stosowana. Technologia postaci leku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
7. Gajewska M., Sznitowska M. (red.). Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji. Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2020.
8. Rejestr produktów leczniczych. Dostępne online: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/rpl/search/public/, stan z dn. 30.04.2023.
9. Griffin, N.; Acheson, A.G.; Jonas, M. et al. The role of topical diltiazem in the treatment of chronic and anal fissures that have failed glyceryl trinitrate therapy. Colorectal Dis. 2002, 4, 430–435.
10. Saei, S.; Sahebnasagh, A.; Ghasemi, A.; Akbari, J. et al. Efficacy of sucralfate ointment in the prevention of acute proctitis in cancer patients: a randomized controlled clinical trial. Caspian J. Intern. Med. 2020, 11, 410–418.
11. Strona internetowa: http://www.czytelniamedyczna.pl/4632,ocena-porownawcza-skutecznosci-laczonej-terapii-7-sulcralfactem-z-2-diltiazemem.html, stan z dn. 30.04.2023.
12. Wałęga, P.;Romaniszyn, M.; Wręczycka-Cegielny, P. Choroby proktologiczne u kobiet w ciąży i połogu. Medycyna Praktyczna Chirurgia, 2013, 6, 55–58.