Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, profilaktyka i leczenie

Leczenie cukrzycy ciążowej

Leczenie cukrzycy ciążowej jest niezwykle istotne ze względu na wiele powikłań, które dotyczą zarówno rozwijającego się dziecka, jak i zdrowia matki (Tabela 1).

Pierwszy etap leczenia polega na stosowaniu specjalnej diety cukrzycowej (zwiększona ilość białka, odpowiednia liczba kalorii), pomiarach stężenia glukozy we krwi za pomocą glukometru oraz oznaczeniach stężenia glukozy i acetonu w moczu za pomocą testów paskowych. Należy podkreślić, że oznaczenia stężenia glukozy na czczo czy też w teście tolerancji glukozy wykonywane w celu wykrycia cukrzycy należy zawsze przeprowadzać w laboratorium z krwi żylnej. Pomiary za pomocą glukometru służą do prowadzenia samokontroli w domu i nie stanowią podstawy rozpoznania cukrzycy.

W diecie cukrzycowej liczba dostarczanych kalorii zależy od BMI, aktywności fizycznej i okresu ciąży: BMI <19,8 kg/m2 – 35–40 kcal/kg mc.; BMI 19,8–29 kg/m2 – 30–32 kcal/kg, BMI >29 kg/m2 – 24–25 kcal/kg. Jeśli BMI jest większe od 30 kg/m2, to można zmniejszyć dzienne spożycie kalorii o 300 kcal. Dieta powinna zawierać 40–50% węglowodanów (z przewagą złożonych), 20–30% tłuszczów (w równych częściach nasyconych i nienasyconych) i 30% białka (1,3 g/kg mc./d).

Najważniejsze zalecenia dotyczące diety u kobiet ciężarnych chorujących na cukrzycę to:

• liczenie WW (do 180 g/d);
• spożywanie produktów o małym indeksie glikemicznym;
• unikanie słodyczy i cukrów prostych – można stosować słodziki (z wyjątkiem sacharyny);
• zapewnienie odpowiedniej ilości substancji odżywczych (zwiększona ilość białka – 1,3 g/kg mc.);
• wykluczenie z diety produktów niezalecanych w ciąży;
• stosowanie preparatów wielowitaminowych: kwas foliowy, żelazo, jod;
• dbanie o właściwą wartość energetyczną posiłków (35 kcal/kg mc. należnej) i zwalczanie stereotypów, takich jak „jedzenie za dwoje”;
• zalecany przyrost masy ciała to średnio 8–12 kg, w zależności od wyjściowej masy ciała (od około 7 kg dla pacjentek otyłych do 18 kg dla kobiet z niedowagą przed ciążą).

Jeżeli stosowanie prawidłowej, zalecanej diety nie przynosi w ciągu tygodnia efektów w postaci prawidłowej glikemii na czczo oraz po posiłkach, należy zastosować intensywną insulinoterapię z użyciem wstrzyknięć podskórnych krótko działającej insuliny ludzkiej lub analogu szybko działającego oraz insuliny ludzkiej średnio długo działającej. W ciąży nie zaleca się stosowania długo działających analogów insuliny. Doustne leki przeciwcukrzycowe nie są stosowane z wyjątkiem metforminy, która jest bezpieczna w ciąży.
Dla oceny retrospektywnej skuteczności leczenia w ostatnich trzech miesiącach służy badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1C). Rekomenduje się w okresie planowania ciąży i w I trymestrze odsetek HbA1C <6,5%, a w kolejnych trymestrach ciąży <6,0%.

Pacjentki z cukrzycą powinny posiadać paski do monitorowania obecności ketonów w moczu. Pomiaru ketonów w moczu powinno się dokonywać w momencie, gdy wartość glikemii utrzymuje się powyżej 200 mg/dl i w razie ich obecności należy się zgłosić do lekarza.
W trakcie porodu należy monitorować poziom glikemii (70–120 mg/dl) i w zależności od uzyskanych wyników należy stosować insulinę, a w razie hipoglikemii – glukozę. U kobiet, u których zadowalające wyrównanie glikemii uzyskano przy stosowaniu samej diety, insulinę w czasie porodu podaje się, jeśli glikemia wynosi powyżej 7,2 mmol/l (130 mg/dl).

Insulinoterapię kończy się zaraz po porodzie lub najpóźniej w okresie od czwartego do szóstego tygodnia połogu. W razie hiperglikemii należy określić typ cukrzycy: w przypadku cukrzycy typu 1 należy stosować insulinoterapię, natomiast w przypadku cukrzycy typu 2, której wyrównania nie zapewnia dieta, należy kontynuować insulinoterapię do czasu zakończenia karmienia piersią, kiedy możliwe będzie zastosowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych.

Sześć tygodni po porodzie zalecane jest wykonanie testu OGTT z 75 g glukozy, z interpretacją wyników według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia dla populacji ogólnej.

Źródła:
Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników postępowania u kobiet z cukrzycą. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 5, 215–229.
https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-ciazowa (stan z dn. 1.03.2022).
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.2.2 (stan z dn. 1.03.2022).
https://diabetologia.mp.pl/przypadki/ciekawe_przypadki/157174,ciaza-to-nie-choroba-a-ciaza-cukrzycowa (stan z dn. 1.03.2022).