Czego potrzebują pacjenci?

Autor : Marta Markiewicz

Niezaspokojone potrzeby pacjentów w systemie ochrony zdrowia sprawiają, że dla farmaceutów i aptek pojawia się przestrzeń do zagospodarowania. Zapytaliśmy przedstawicieli różnorodnych organizacji pacjentów, jakie są oczekiwania ich środowiska w stosunku do aptek i pracujących w nich farmaceutów. Wyniki sondy wyraźnie wskazują na potrzebę sprawnej i wielowymiarowej komunikacji, edukacji i szerokiego wsparcia w zakresie stosowanej przez chorych farmakoterapii. Co ciekawe, pacjenci oczekują, że farmaceuci będą proaktywnie wychodzić ze swoją ofertą do społeczności lokalnych.

W oczach liderów organizacji pacjentów opieka sprawowana przez farmaceutów nad pacjentami to istotny, ale nadal niewykorzystany i nieobecny formalnie element układanki składającej się na cały system ochrony zdrowia. – Z perspektywy osoby obserwującej funkcjonowanie systemu tej opieki brakuje wszystkim – nie tylko pacjentom onkologicznym, lecz również tym młodym, zdrowym, którzy często sami sięgają po leki lub suplementy – przekonuje w rozmowie z redakcją Dorota Korycińska, prezeska Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej.

Kryzys autorytetów czy brak świadomości?

Jednym z wyzwań, z jakimi musi radzić sobie system ochrony zdrowia, jest i będzie narastający kryzys autorytetów. Jak wskazuje Adrianna Sobol, psychoonkolog i prezeska Fundacji w Trosce o Pacjenta Instytutu Psychologii Zdrowia i Profilaktyki Chorób Przewlekłych, już teraz wiedza profesjonalistów medycznych jest kwestionowana, a autorytetami dla wielu pacjentów stają się osoby znane z mediów tradycyjnych czy influencerzy, których wiedza jest daleka od wiedzy medycznej opartej na faktach, ale którzy przekonująco zabierają głos w dyskusji na tematy związane z ochroną zdrowia. – To niebezpieczny trend, z którym już teraz się mierzymy, a który w przyszłości może źle wpłynąć na komunikację na linii pacjent – profesjonalista medyczny. Dlatego ważne jest, by to właśnie farmaceuci i lekarze wychodzili ze swoją komunikacją do społeczeństwa. Z uwagi na szeroki dostęp pacjentów do systemu ochrony zdrowia poprzez farmaceutów apteki wydają się naturalnym i pierwszym miejscem, gdzie pacjenci mogą zasięgnąć zweryfikowanej wiedzy – wskazuje Adrianna Sobol.

W przypadku farmaceutów, którzy jako grupa zawodowa cieszą się wysokim poziomem zaufania społecznego (w 2024 r. znaleźli się w pierwszej dziesiątce najbardziej poważanych zawodów), istotną kwestią oprócz dobrze prowadzonej komunikacji okazuje się wzmacnianie świadomości społecznej związanej z ich kompetencjami. Z moich obserwacji wynika, że jednym z problemów jest niska świadomość pacjentów, którzy nie wiedzą o tym, że farmaceuci mogą udzielić im porady związanej z ich farmakoterapią. To pokłosie przeszłości, w której farmaceuci byli postrzegani wyłącznie przez pryzmat sprzedaży leków.

Do tego przyczyniło się również to, że na żadnym z etapów systemu nie ma wskazania i informacji, że kwestią farmakoterapii czy interakcji lekowych jest w stanie się zaopiekować farmaceuta. I tutaj należy podkreślić, że nie wynika to z braku wiary pacjentów w wiedzę i kompetencje farmaceutów – wyjaśnia Dorota Korycińska. Jej zdaniem w tym kontekście ważne byłoby, by farmaceuci mieli możliwość wyjścia do pacjentów z odpowiednimi komunikatami i informacją. – Komunikacja w systemie ochrony zdrowia jest fatalna, a pacjenci o wielu kwestiach nie wiedzą, bo nie otrzymują takich informacji od nikogo. System funkcjonujący pod hasłem „domyśl się” nigdy dobrze nie zadziała. Proszę zwrócić uwagę, że jedynym miejscem w przestrzeni publicznej, w którym pacjenci są odsyłani do farmaceutów, jest komunikat dołączany do reklam leków skierowanych do pacjentów.

Niestety przez lata emitowany w przyspieszonym tempie lub prezentowany drobnym drukiem, zdeprecjonował wagę przekazu, a tym samym znieczulił pacjentów na kontakt z farmaceutami – dodaje przedstawicielka Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej. Jej zdaniem potencjał drzemiący w farmaceutach jest ogromny i ta grupa zawodowa mogłaby skutecznie odciążyć lekarzy i wesprzeć pacjentów, którzy muszą mierzyć się z wieloma wyzwaniami systemu ochrony zdrowia. Szczególnie że ze strony środowiska farmaceutów pacjenci widzą gotowość i dobrą wolę. – Niestety pacjenci nadal nie mają możliwości skorzystania ze świadczeń opieki farmaceutycznej [refundowanych w ramach koszyka świadczeń gwarantowanych – przyp. red.]. Dlatego optymalne byłoby zrezygnowanie z zasady „domyśl się” na rzecz dobrej, wielowymiarowej komunikacji w ochronie zdrowia i funkcjonujących rozwiązań systemowych – wskazuje Korycińska.

Od edukacji i szczepień po interakcje lekowe

Przedstawiciele pacjentów zwracają również uwagę na niewykorzystany potencjał aptek, które dla wielu osób są pierwszym miejscem styku z systemem ochrony zdrowia. Podkreślają, że do odwracania piramidy świadczeń zdrowotnych i zwracania uwagi społeczeństwa na kwestie wczesnego wykrywania schorzeń należy wykorzystywać wszystkie zasoby dostępne w systemie ochrony zdrowia. – Apteka jest z pewnością dobrym miejscem na wykonywanie przesiewowego badania glikemii, a także informowanie i edukowanie w zakresie nowoczesnych metod monitorowania glikemii – wskazuje Monika Zamarlik, prezeska Federacji Diabetyków i członkini Powiatowej Rady ds. Osób Niepełnosprawnych przy Prezydencie Krakowa.

W podobnym tonie wypowiada się Agnieszka Wołczenko, prezeska Stowarzyszenia Ecoserce, która przypomina zamieszanie związane z pomiarami ciśnienia tętniczego krwi w aptekach. – Przez wiele lat pacjenci otrzymywali sprzeczne komunikaty i dopiero w 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że apteka – jako placówka ochrony zdrowia – ma prawo posiadać ciśnieniomierz i dokonywać bezpłatnych badań. Pacjenci nie rozumieli tej batalii, a cała sytuacja i zamieszanie nie było korzystne z punktu widzenia chorych – wskazuje Wołczenko. Przedstawicielka pacjentów diabetologicznych i reprezentantka chorych kardiologicznie zgodnie wskazują, że od farmaceutów oczekiwałyby większego zaangażowania w proces oceny zaordynowanej farmakoterapii i oceny potencjalnych interakcji lekowych czy interakcji leków z suplementami diety i żywnością. – Szczególnie pacjenci z cukrzycą w wieku senioralnym, którzy równolegle zmagają się z innymi schorzeniami, mogą i powinni oczekiwać od farmaceutów doradztwa w zakresie właściwego przyjmowania leków czy potencjalnych interakcji lekowych – dodaje Zamarlik.

Podobne oczekiwania formułują również przedstawiciele pacjentów kardiologicznych. – Wielu z naszych chorych oprócz choroby kardiologicznej mierzy się z problemem otyłości, chorobami nerek czy cukrzycą. To sprawia, że złożoność prowadzonej farmakoterapii prowadzi do pojawienia się interakcji lekowych. W wielu przypadkach tylko farmaceuta jest w stanie poprawnie je nie tylko zdiagnozować, lecz również przewidzieć. Do tego potrzebne są jednak dwie kluczowe rzeczy – świadomego kompetencji farmaceutów pacjenta oraz narzędzi, które umożliwią w aptece prześledzenia całej farmakoterapii chorego – wskazuje Agnieszka Wołczenko