Czerwona kreska na termometrze, czyli gorączka u dzieci – kompendium wiedzy

Niepowodzenie terapii przeciwgorączkowej

Jeśli pomimo podania w monoterapii paracetamolu lub ibuprofenu nie uzyskuje się zadowalających efektów terapeutycznych, dopuszcza się dwulekową terapię paracetamol + ibuprofen. Należy się jednak upewnić, że zastosowano właściwe dawki leków przeciwgorączkowych, gdyż często rodzice stosują zbyt małe dawki albo podają leki jedynie doraźnie, bez zachowania stałych odstępów czasowych odpowiednich dla konkretnego produktu leczniczego.

Warto przypomnieć rodzicom, że w celu obniżenia gorączki leki należy stosować w ścisłych odstępach czasowych. Bez wyraźnego uzasadnienia nie powinny być one podawane dłużej niż 3 dni.
Terapia łączona lub podawanie paracetamolu i ibuprofenu naprzemiennie nie jest zalecane w leczeniu gorączki u dzieci, można jednak rozważyć to rozwiązanie w przypadku nieskuteczności terapeutycznej pojedynczego leku. Bardzo ważne jest, aby przed podawaniem obu leków prawidłowo nawodnić dziecko.
Niestety, wciąż brakuje wytycznych, u których dzieci nie zaleca się podawania obu produktów jednocześnie.

Drgawki gorączkowe

Występują u 2–5% dzieci w każdym wieku, jednak najczęściej między 6. miesiącem a 5. rokiem życia (szczyt zapadalności to ok. 18. miesiąc życia). Najczęściej pojawiają się wczesnym wieczorem, zwykle gdy temperatura przekracza 38°C. Mogą też pojawić się przy niższej temperaturze ciała lub gorączka występuje dopiero po napadzie.

Charakterystyczne objawy drgawek gorączkowych to: utrata przytomności, bladość lub zasinienie, piana w ustach, obrót oczu w kierunku tyłu głowy, ufiksowanie wzroku, drgania i szarpnięcia ramion i nóg. Większość napadów jest krótkotrwała i nie wymaga leczenia przeciwdrgawkowego, jednak drgawki te budzą duży niepokój u rodziców i są częstą przyczyną hospitalizacji.

To, co jest ważne przy drgawkach gorączkowych, to ułożenie dziecka w pozycji bocznej ustalonej i zapewnienie drożności dróg oddechowych. Istotne jest, aby po zakończeniu napadu dobrze nawodnić dziecko. Pojawienie się prostych drgawek gorączkowych nie sprawia, że ryzyko rozwoju padaczki wzrasta w wieku późniejszym, a same drgawki nie mają niekorzystnego wpływu na dalszy rozwój dziecka czy ryzyko zaburzeń neurologicznych.

Drgawki gorączkowe złożone, czyli takie, które trwają dłużej niż 10 minut, zaangażowana jest tylko jedna strona ciała lub występują częściej niż raz na 24 h, mogą zwiększać ryzyko padaczki i nawrotów drgawek gorączkowych. Wymagają dalszej diagnostyki.

Co ważne, leki przeciwgorączkowe nie zapobiegają nawrotom i napadom drgawek i nie powinny być stosowane w tym celu. Należy poinformować rodziców pacjenta, że profilaktyczne podawanie paracetamolu lub ibuprofenu przy infekcji nie jest zalecane w zapobieganiu drgawkom.

Alternatywne metody walki z gorączką

• W przypadku nieskuteczności leczenia przeciwgorączkowego należy rozważyć, czy istnieją inne powody, dla których leki nie działają. Może to być przegrzanie ciała lub pojawienie się gorączki polekowej (np. po antybiotykach).
• Warto wiedzieć, że fizyczne metody schładzania organizmu mają sens jedynie w skojarzeniu z podanym wcześniej lekiem obniżającym gorączkę.
• Zimne okłady, kąpiele w chłodnej wodzie czy rozbieranie dziecka nie wpływają na poziom pirogenów ani na podwzgórzowe mechanizmy regulacji temperatury.
• Jeśli zastosujemy zbyt szybkie ochładzanie, może dojść do zwężenia naczyń krwionośnych, a w następstwie do podniesienia temperatury ciała i pojawienia się dreszczy, co pogorszy stan ogólny chorego. Zaleca się, aby temperatura wody w kąpieli ochładzającej była zaledwie o 1°C niższa od temperatury ciała chorego.
• Fizyczne oziębianie organizmu można zastosować w momencie ustępowania gorączki po podaniu leków. Ułatwi to odbiór nagromadzonego ciepła.
• U dziecka gorączkującego można również podawać chłodne płyny do picia, warto również zwrócić uwagę na właściwe nawadnianie organizmu. Często przy infekcji maluch nie ma apetytu, ważne jest jednak, aby zachęcać pacjenta do przyjmowania płynów.

Źródła:

1. https://podyplomie.pl/aktualnosci/08062,postepowanie-przeciwgoraczkowe-u-dzieci-monoterapie-i-terapie-skojarzone, stan z dn. 11.01.2023.
2. https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2021/04/KOMPAS-GORACZKA.pdf, stan z dn. 11.01.2023.
3. https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Rekomendacje/Rekomendacje2016.pdf, stan z dn. 11.01.2023.
4. Rekomendacje NICE (https://www.nice.org.uk/guidance/ng143, stan z dn. 11.01.2023).