Jak dobrać lek przy przeziębieniu? Interakcje z lekami stosowanymi przewlekle

Jesień i zima to zawsze okres wzmożonych infekcji przenoszonych drogą kropelkową. Rekomendując pacjentowi lek na łagodzenie objawów przeziębienia lub grypy, warto uwzględnić schorzenia, na jakie leczy się pacjent, a także substancje lecznicze, które zażywa codziennie. Nawet krótkotrwałe stosowanie preparatów na przeziębienie może spowodować pogorszenie stanu zdrowia pacjenta i doprowadzić do groźnych powikłań, jeśli wejdą one w interakcje z lekami stosowanymi przewlekle.

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – przeciwwskazania do stosowania

Paracetamol

To najpopularniejszy lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy, składnik wielu preparatów złożonych, stosowany w celu łagodzenia objawów infekcji.

Przeciwwskazania do jego stosowania to przede wszystkim ciężka niewydolność wątroby lub nerek oraz nadwrażliwość na lek. Ale nie tylko. Rekomendując preparat z paracetamolem, należy pamiętać, że u osób, które mają obniżony poziom glutationu, paracetamol będzie bardziej toksyczny. Z czym to jest związane? Paracetamol jest metabolizowany głównie w wątrobie. W większości rozkładany jest do glukuronidów oraz siarczanów i wydalany z moczem. Niewielka część paracetamolu, bo ok. 5%, przekształcana jest w potencjalnie hepatotoksyczny N-acetylo-p-benzochinoimin, który aby mógł być wydalony, musi ulec sprzężeniu z glutationem. W sytuacji, gdy pacjent zażyje duże dawki paracetamolu lub ma obniżony poziom glutationu, może dojść do wyczerpania jego zapasów w organizmie, a tym samym do nagromadzenia hepatotoksycznego metabolitu paracetamolu. W efekcie dochodzi do uszkodzenia hepatocytów i ostrej niewydolności wątroby.

U których pacjentów może być obniżony poziom glutationu? Dotyczy to najczęściej osób przewlekle nadużywających alkohol, jak również osób niedożywionych, z anoreksją, niskim BMI lub pacjentów z posocznicą.

Interakcje NLPZ z popularnymi lekami na receptę

Z danych Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że nawet 10 mln Polaków może chorować na nadciśnienie tętnicze. Farmaceuta, rekomendując preparat z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, powinien zdawać sobie sprawę z interakcji triple whammy (potrójnej kaskady), która może dotyczyć pacjentów leczonych m.in. z powodu nadciśnienia tętniczego.

Jednoczesne przyjmowanie leków z grupy diuretyków, inhibitorów konwertazy angiotensyny (kaptopril i inne leki tej grupy) lub antagonistów receptora angiotensyny (sartany) wraz z NLPZ może się przyczynić do wystąpienia ostrego uszkodzenia nerek.

Zwróćmy uwagę, że zgodnie z wytycznymi leczenia nadciśnienia tętniczego lekami I rzutu w tej chorobie są właśnie diuretyki oraz blokery układu renina-angiotensyna (sartany lub inhibitory ACE), co oznacza, że liczba pacjentów jednocześnie stosujących NLPZ z lekami z wymienionych powyżej grup jest naprawdę znaczna i to właśnie farmaceuta powinien właściwie rekomendować leczenie przeciwgorączkowe.
Na czym polega interakcja triple whammy? Leki działające na układ renina-angiotensyna powodują obniżenie GFR (przesączania kłębuszkowego), ponieważ rozszerzają tętniczkę odprowadzającą krew z nefronu. Z kolei diuretyki obniżają objętość osocza i zmniejszają przesączanie, co powoduje uruchomienie mechanizmów kompensacyjnych. Dochodzi do rozszerzenia tętniczki doprowadzającej przy udziale prostaglandyn. W wyniku tego procesu rośnie GFR. Podanie NLPZ hamuje aktywność cyklooksygenazy (COX), co uniemożliwia syntezę niezbędnych prostaglandyn. Wydolność nerek spada.

Szacuje się, że reakcja potrójnej kaskady może zwiększyć ryzyko ostrego uszkodzenia nerek aż o 30% w pierwszych dniach takiej terapii, a o 80–100% podczas pierwszych 30 dni terapii.

Szczególnie narażeni są pacjenci odwodnieni (np. w wyniku utraty apetytu czy pragnienia w chorobie), osoby starsze i pacjenci z niewydolnością wątroby.

Jak dobrać lek przeciwgorączkowy w przypadku ryzyka sercowo-naczyniowego?

Dobór właściwego leku z grupy NLPZ to złożony problem. Wybierając lek, należy uwzględnić inne choroby pacjenta, szczególnie ryzyko sercowo-naczyniowe oraz możliwe powikłania gastroenterologiczne. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że mechanizm działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a więc blokowanie cyklooksygenaz, wiąże się również z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych.
Zgodnie z aktualną wiedzą, rekomendując lek przeciwgorączkowy, należy uwzględnić:

• U pacjentów przyjmujących kwas acetylosalicylowy w dawkach kardioprotekcyjnych NLPZ może być przyjęty przez pacjenta najszybciej 2 h po ASA. Ma to związek z mechanizmem działania NLPZ. Łącząc się z COX-1, NLPZ uniemożliwia nieodwracalne zablokowanie COX-1 przez kwas acetylosalicylowy, co osłabia jego działanie przeciwzakrzepowe. Najmniejsze ryzyko interakcji z kwasem salicylowym stwierdzono w przypadku diklofenaku i ketoprofenu (spośród leków o kategorii dostępności OTC). Powinno się unikać ibuprofenu i naproksenu.

• NLPZ nie powinny być stosowane przez 3–6 miesięcy po wystąpieniu ostrego zespołu wieńcowego ze względu na dużo większe ryzyko sercowo-naczyniowe w tym okresie.

Interakcje leków przeciwkaszlowych

Suchy kaszel to częsty objaw infekcji górnych dróg oddechowych. Nierzadko występuje również kaszel poinfekcyjny, który może utrzymywać się nawet do kilku tygodni po infekcji. Rekomendując preparat łagodzący suchy kaszel, warto wiedzieć, jakie substancje lecznicze mamy do wyboru i na co należy zwrócić uwagę, dobierając pacjentowi lek.

Dekstrometorfan

Dekstrometorfan to ośrodkowo działający lek przeciwkaszlowy, syntetyczna pochodna morfiny. Wchodzi w skład wielu preparatów wieloskładnikowych na przeziębienie. Dostępny jest także w postaci tabletek lub syropów, również dla dzieci.

Najczęściej wymienianą niezgodnością dekstrometorfanu jest ta z inhibitorami monoaminooksydazy (tzw. inhibitory MAO), czyli lekami stosowanymi głównie w atypowej depresji oraz chorobie Parkinsona. Do inhibitorów MAO należą moklobemid, selegilina i rasagilina.

Pacjenci przyjmujący inhibitory MAO nie powinni zażywać dekstrometorfanu, również do 14 dni po zakończeniu terapii tymi lekami. Jednoczesne stosowanie tych produktów leczniczych może przyczynić się do rozwoju zespołu serotoninowego. Związane jest to z blokowaniem przez dekstrometorfan wychwytu zwrotnego serotoniny.