Jak dobrać lek przy przeziębieniu? Interakcje z lekami stosowanymi przewlekle

Objawy zespołu serotoninowego:

• podwyższenie temperatury ciała nawet prowadzące do hiperpireksji,
• obfite pocenie,
• tachykardia,
• drżenia mięśniowe,
• mioklonie,
• sztywność,
• objawy ze strony przewodu pokarmowego: biegunka, nudności, wymioty,
• zmiana zachowania: nadmierne pobudzenie, splątanie, niepokój, omamy, nasilenie stanów lękowych itp.

Pacjent, u którego wystąpią takie objawy, powinien skontaktować się z lekarzem, ponieważ ciężki i nieleczony zespół serotoninowy może stanowić zagrożenie życia i wymaga leczenia oraz stałej kontroli parametrów życiowych.

Stosowanie dekstrometorfanu może wywołać zespół serotoninowy także u pacjentów przyjmujących inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (tzw. SSRI, czyli fluoksetyna, paroksetyna, sertralina, citalopram, escitalopram i fluwoksamina). To szczególnie ważna kwestia, ponieważ na depresję leczy się coraz więcej Polaków, a środki z grupy SSRI to podstawowe leki I rzutu w depresji. Należy również zwrócić uwagę na biologiczne okresy półtrwania leków z grupy SSRI. Na przykład fluoksetyna o długim T1/2 może wywołać zespół serotoninowy do 5 tygodni od zaprzestania jej przyjmowania.

W piśmiennictwie autorzy zwracają uwagę na fakt, że interakcje dekstrometorfanu z inhibitorami SSRI występują przede wszystkim w przypadku stosowania wyższych dawek dekstrometorfanu niż zalecane w terapii kaszlu. Należy jednak zachować ostrożność w rekomendowaniu tego preparatu pacjentom z depresją.

Kodeina

Kodeina, podobnie jak dekstrometorfan, to ośrodkowo działający lek o właściwościach przeciwkaszlowych. W organizmie ulega metabolizmowi do aktywnych form, w tym do morfiny (ok. 10% przyjętej dawki). Kodeina wykazuje działanie przeciwkaszlowe w dawkach niższych niż wymagane do uzyskania działania przeciwbólowego. Aktualne badania kliniczne zaprzeczają jednak jej skuteczności przeciwkaszlowej w niskich dawkach. Badania randomizowane nie potwierdziły tego działania w dawce 50 mg (dawki dostępne w Polsce bez recepty są niższe). Zakłada się, że dopiero w dawkach przeciwbólowych wykazuje skuteczne klinicznie hamowanie odruchu kaszlu.

Podobnie jak dekstrometorfan, kodeina nie powinna być stosowana wraz z inhibitorami MAO.
Rekomendując preparat z kodeiną, należy również zwrócić uwagę na możliwość nadużywania przez pacjenta alkoholu. W takiej sytuacji zastosowanie kodeiny może zwiększać hamujące działanie na OUN oraz układ oddechowy.

W przypadku pacjentów stosujących metoklopramid w celach prokinetycznych kodeina może spowolnić perystaltykę jelit.

Bezpieczeństwo i skuteczność preparatów przeciwkaszlowych

Na polskim rynku farmaceutycznym spośród leków o działaniu przeciwkaszlowym dostępnych bez recepty do wyboru mamy dekstrometorfan, kodeinę, butamirat i lewodropropizynę.

Mimo stosowania ich od lat, wciąż nie mamy wyraźnych dowodów naukowych potwierdzających ich skuteczność w leczeniu suchego kaszlu, wywołanego infekcją górnych dróg oddechowych.
Jak opisano wyżej, kodeina w niskich dawkach nie ma skutecznego działania przeciwkaszlowego, natomiast dla dekstrometorfanu dawki wykazujące efekt przeciwkaszlowy to 30–60 mg podane jednorazowo.

Rekomendując pacjentowi preparat na suchy kaszel, warto zwrócić uwagę na inne, naturalne metody łagodzenia odruchu. Należą do nich spożywanie odpowiedniej ilości płynów, nawilżanie powietrza, stosowanie nebulizacji z solą fizjologiczną, a także podawanie miodu.

Co ciekawe, podanie miodu wieczorem w trakcie ostrej infekcji skuteczniej łagodziło kaszel niż brak podjętej interwencji, podanie placebo lub difenhydraminy. Skuteczność miodu w łagodzeniu kaszlu u dzieci porównuje się do skuteczności terapeutycznej dekstrometorfanu.

Warto pamiętać, że obecnie na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są syropy na kaszel zawierające w składzie miód, które mogą być podawane dzieciom od 1. roku życia.

Stosowanie miodu u młodszych dzieci może wiązać się z ryzykiem wystąpienia botulizmu niemowlęcego ze względu na możliwą obecność przetrwalników Clostridium botulinum w miodzie.

Pseudoefedryna – interakcje i przeciwwskazania

Pseudoefedryna to amina sympatykomimetyczna. Po podaniu doustnym zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, a także rozszerza oskrzela i zwiększa ciśnienie wewnątrzgałkowe oka. Stosowana jest objawowo w przypadku zapalenia zatok, przeziębienia, grypy czy alergicznego nieżytu nosa.

Jej stosowanie obciążone jest możliwością wystąpienia działań niepożądanych, takich jak nadmierne pobudzenie, które może utrudniać zasypianie.

Ponadto, ze względu na mechanizm działania, może wpływać na wzrost ciśnienia tętniczego krwi. O ile u osób zdrowych nie powinno stanowić to problemu, o tyle u chorujących na nadciśnienie tętnicze może dojść do nadmiernego wzrostu ciśnienia. Nie powinno się rekomendować pseudoefedryny pacjentom z nieuregulowanym nadciśnieniem. Działa ona antagonistycznie do leków stosowanych w terapii hipertensji.

W przypadku gdy pacjent przyjmuje glikozydy naparstnicy (digoksynę), pseudoefedryna również jest przeciwwskazana, ponieważ mogą wystąpić ektopowe zaburzenia rytmu serca.
Pseudoefedryny nie powinno się także stosować w przypadku przyjmowania inhibitorów MAO, podobnie jak wcześniej opisywanych substancji.

Źródła:
Szamborski W., Filipiak K., Kaczmarczyk J., Tykarski A.: Niesteroidowe leki przeciwzapalne a powikłania sercowo-naczyniowe i gastroenterologiczne – algorytm wyboru. Choroby Serca i Naczyń 2016, tom 13, nr 4, 257–264, stan z dnia 31.10.2023 r.
ChPL Acodin, stan z dnia 31.10.2023 r.
ChPL Choligrip Effect, stan z dnia 31.10.2023 r.
ChPL Cirrus, stan z dnia 5.11.2023 r.
ChPL Thiocodin, stan z dnia 4.11.2023 r.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9889944/, stan z dnia 31.10.2023 r.
https://kardiologia.mp.pl/wytyczne/inne-wytyczne/328088,postepowanie-w-nadcisnieniu-tetniczym-podsumowanie-wytycznych-european-society-of-hypertension-2023, stan z dnia 31.10.2023 r.
https://ptfarm.pl/pub/File/FP/2_2009/dekstrometorfan.pdf, stan z dnia 31.10.2023 r.
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.20.13., stan z dnia 4.11.2023 r.
A. Morice, P. Kardos: Comprehensive evidence-based review on European antitussives, https://bmjopenrespres.bmj.com/content/bmjresp/3/1/e000137.full.pdf, stan z dnia 4.11.2023 r.
https://www.cochrane.org/CD007094/ARI_honey-acute-cough-children, stan z dnia 4.11.2023 r.
https://www.termedia.pl/poz/Rekomendacje-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-w-kaszlu-u-dzieci-dla-lekarzy-POZ,25253.html, stan z dnia 4.11.2023 r.
https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=687, stan z dnia 5.11.2023 r.
https://www.mp.pl/reumatologia/dna-moczanowa, stan z dnia 12.09.2023.