Dobór leku przeciwbólowego dla osoby starszej

Starszy pacjent może zgłaszać dolegliwości bólowe wywołane różnymi przyczynami – każda sytuacja charakteryzuje się odrębnym schematem postępowania. Ponadto wyróżnia się ból nocyceptywny, który towarzyszy np. chorobie zwyrodnieniowej stawów (ChZS), ból krzyża oraz ból neuropatyczny, np. rwę kulszową, neuropatię cukrzycową czy neuralgię półpaścową. W zależności od charakteru bólu różne leki przeciwbólowe wykazują odmienną skuteczność.

Celem leczenia bólu jest maksymalne podniesienie jakości życia pacjenta przy minimalnym ryzyku działań niepożądanych. Leki przeciwbólowe powinny być stosowane u osób starszych w jak najmniejszych skutecznych dawkach, co odróżnia je od farmakoterapii osób młodszych, u których np. w bólach migrenowych lub menstruacyjnych stosuje się dawki bliskie maksymalnym.

Ból u osoby starszej jest, niestety, często usprawiedliwiany starzeniem się organizmu, a z obawy o interakcje i działania niepożądane stosowane dawki są często niewystarczające, aby poprawić jakość życia seniora. Zaleca się łączenie różnych leków przeciwbólowych o odmiennych punktach uchwytu, ponieważ zwiększa to skuteczność leczenia przy małym ryzyku toksycznego działania.
W bólu neuropatycznym lekami z wyboru są leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe dostępne wyłącznie na receptę. W bólu nocyceptywnym – paracetamol, metamizol i NLPZ. U osób starszych zalecane jest podanie miejscowe, a spośród różnych grup leków przeciwbólowych preferowane są leki nieopioidowe. Jednak niektóre leki opioidowe, takie jak np. tramadol, są szczególnie polecane w omawianej grupie wiekowej z uwagi na brak ryzyka krwawień z przewodu pokarmowego, które związane jest ze stosowaniem NLPZ, oraz dużą skuteczność, szczególnie gdy stosowane są w połączeniach z innymi analgetykami.

Wskazówki praktyczne dla farmaceutów dotyczące doboru leku przeciwbólowego dla osoby starszej przedstawiono w Tabeli 1.