NIL – na straży bezpiecznej farmakoterapii

Czy w czasie pandemii włączyliście się również w badania związane ze szczepieniami?

W ramach działalności naukowej nasz zespół podjął się wykonania badań odpowiedzi poszczepiennej u osób poddanych działaniu szczepionki przeciwko COVID-19 (Comirnaty firmy Pfizer/Biotech). Aktualnie mija rok od rozpoczęcia populacyjnych szczepień i wiemy już, że korzyści z tytułu nabycia odporności poszczepiennej są bezsprzeczne. Szczepionki mRNA wykazały wysoką skuteczność w zapobieganiu zachorowaniom na COVID-19, hospitalizacji z powodu ciężkiego przebiegu choroby i zgonom. W badaniach klinicznych skuteczność szczepionki COVID-19 Comirnaty była szacowana na ponad 95%. Okazało się jednak, że skuteczność szczepienia tym preparatem jest nieco niższa, niż pierwotnie oczekiwano, i wynosi ponad 70% dla wariantu brytyjskiego (Alfa), natomiast dla wariantu indyjskiego (Delta) skuteczność waha się między 50 a 70%. Dane te wskazują, że monitorowanie skuteczności szczepionki jest niezbędne do kontroli pandemii. Nadal aktualne pozostają pytania o długoterminową efektywność szczepień oraz konieczność i częstotliwość doszczepiania się celem utrzymania właściwego poziomu ochrony przed zakażeniem SARS-CoV-2. By na nie odpowiedzieć, prowadzimy monitoring poziomów przeciwciał ochronnych i ocenę pamięci komórkowej, która polegać będzie na stymulacji limfocytów T szczepionkowym antygenem SARS-CoV-2 w różnych interwałach czasowych i na pomiarze poziomu wydzielonego przez te komórki interferonu gamma. Mam nadzieję, że wyniki naszych badań pomogą w znalezieniu odpowiedzi na część postawionych pytań.

Podczas pandemii dużo zmian zaszło również w aptekach. Jak ocenia Pani nowe uprawnienia farmaceutów? Jak wpłyną one na dostępność świadczeń zdrowotnych dla pacjentów?

Jestem przekonana, że zdecydowanie ją poprawi. Lekarze i pielęgniarki potrzebni są pacjentom z poważniejszym stanem zdrowia – w szpitalach, gdzie ratują ludzkie życie, ale także POZ-ach, aby na odpowiednio wczesnym etapie stwierdzić konieczność hospitalizacji. Obecnie jest to tzw. pierwsza linia walki z pandemią. Zaraz za nimi w gotowości pozostają diagności laboratoryjni i my – farmaceuci. Dobrym przykładem wsparcia systemu ochrony zdrowia przez farmaceutów jest sukces szczepień w aptekach. Z przeprowadzonych badań ankietowych wynika, że ludzie darzą farmaceutów nie tylko sympatią, ale i ogromnym zaufaniem, a dostępność aptek powoduje, że coraz więcej pacjentów decyduje się na szczepienie właśnie w tych placówkach. Apteki, ze względu na zasięg, to doskonałe miejsca do prowadzenia innych działań profilaktycznych. Kolejnymi świadczeniami wprowadzonymi do aptek powinny być badania przesiewowe, np. pod kątem wykrywania markerów chorób cywilizacyjnych (badanie poziomu cukru, cholesterolu, trójglicerydów, hormonów, elektrolitów itp.). Kontrowersje w ostatnim czasie zrodził temat realizacji w aptekach testów antygenowych wykrywających COVID-19. Moim zdaniem pytanie nie brzmi „czy”, tylko „jak”. Powinniśmy czerpać z wzorców z innych krajów: nie wyważać otwartych drzwi, ale modyfikować rozwiązania, które już ktoś gdzieś zastosował. Być może rozwiązaniem byłoby wykonywanie testów po godzinach pracy apteki?

O jakie jeszcze kompetencje warto byłoby rozszerzyć działania aptekarzy i aptek?

Od blisko roku obserwujemy dynamiczny rozwój opieki farmaceutycznej w naszym kraju, choć prawne podwaliny do jej finalnego wdrożenia dała nam ustawa o zawodzie farmaceuty. Mimo że to dopiero początek i wciąż mamy wiele do zrobienia, to nareszcie ruszyliśmy z miejsca. Aktualnie trwa pilotaż Przeglądu Lekowego. Zgodnie z definicją Przegląd Lekowy (Medicines Use Review, MUR) jest ustrukturyzowanym wywiadem przeprowadzanym z pacjentem w celu zwiększania jego wiedzy na temat przyjmowanych leków i optymalizacji stosowanej farmakoterapii. W praktyce obejmuje on wszystkie leki przyjmowane przez pacjenta, a także inne preparaty, takie jak suplementy diety czy środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które często zlecane są przez specjalistów. Głównym celem przeglądu jest wykrycie potencjalnych problemów lekowych oraz interakcji, a także edukacja pacjenta, w szczególności w kierunku przestrzegania zaleceń terapeutycznych, co znacząco poprawia wyniki zdrowotne.

Farmaceuci dostali również zielone światło do prowadzenia w aptekach badań diagnostycznych. W ramach programu profilaktyki oznaczane będą m.in.: obecność H. pylori, poziom trójglicerydów, HDL, LDL, cukru czy CRP. W niedalekiej przyszłości ma zostać wprowadzona usługa Recepta Kontynuowana, a w dalszej perspektywie usługa Nowy Lek, której nadrzędnym celem jest rozwiązanie problemu nieprzestrzegania zaleceń stosowania leków wśród pacjentów. Warto również wiedzieć, że problem ten może występować już w pierwszych dniach od zlecenia terapii i dotyczy blisko 30% ludzi.