Nowotwór piersi – aktualne metody leczenia

Terapię celowaną stosuje się m.in. u chorych na raka piersi z nadmierną ekspresją białka HER2, będącego receptorem błonowym należącym do rodziny receptorów naskórkowego czynnika wzrostu. Negatywne znaczenie prognostyczne nadekspresji białka HER2 na powierzchni komórek raka piersi zostało opisane w literaturze. Dzięki wprowadzeniu do leczenia trastuzumabu – przeciwciała monoklonalnego blokującego funkcję receptora HER2 – udało się istotnie poprawić rokowania chorych na HER2 dodatniego raka piersi. Niestety, nie wszystkie pacjentki ze stwierdzoną w komórkach nowotworowych guza amplifikacją HER2 odpowiadają na leczenie trastuzumabem. Dodatkowo guzy przerzutowe, które w początkowym okresie reagowały na tę terapię, nabierają oporności na leczenie. W związku z tym konieczne jest stosowanie terapii z wykorzystaniem więcej niż jednego leku.
Kolejną opcją terapeutyczną, dopuszczającą leczenie skojarzone, które wzmacnia efekt terapeutyczny poprzez jednoczasowe zastosowanie dwóch innowacyjnych medykamentów, jest połączone zastosowanie leków Perjeta (pertuzumab) i Herceptin (trastuzumab) oraz Docetaxel w leczeniu raka piersi u pacjentów z przerzutami, u których guzy wykazują nadekspresję genu HER2 i którzy uprzednio nie otrzymywali chemioterapii w leczeniu przerzutów.

Warta uwagi jest nowsza terapia uzupełniająca po chemioterapii, radioterapii lub operacji chirurgicznej – tzw. hormonoterapia z wykorzystaniem inhibitorów aromatazy. Działanie tych związków opiera się na blokowaniu syntezy estrogenów, które stymulują rozwój hormonozależnych nowotworów piersi i jajników. Aromataza jest enzymem odpowiedzialnym za przekształcanie androgenów, czyli hormonów determinujących cechy męskie. Dzięki tej przemianie powstają w organizmie estrogeny. Inhibitory aromatazy blokują ten proces. Ostatecznie zmniejsza to syntezę estrogenów, co prowadzi do efektu terapeutycznego.

Opisaną hormonoterapię stosuje się u pacjentek chorujących na hormonowrażliwego raka piersi. Jest to leczenie uzupełniające mające na celu zapobieganie nawrotom choroby nowotworowej. W przypadku mikroprzerzutów, gdy guz rozsiewa się po całym organizmie, i zmian tak małych, że nie można ich wykryć dostępnymi metodami diagnostycznymi, ogromne znaczenie ma zastosowanie terapii uzupełniającej. Dane literaturowe wskazują, iż inhibitory aromatazy zmniejszają częstość nawrotów o około 30% (proporcjonalnie) w porównaniu z innymi lekami, m.in. tamoksyfenem. Natomiast 5 lat stosowania inhibitora aromatazy zmniejsza 10-letnią śmiertelność z powodu raka piersi o około 15% w porównaniu z 5-letnim stosowaniem tamoksyfenu, a więc o około 40% (proporcjonalnie) w porównaniu z brakiem leczenia hormonalnego.

Istotne znaczenie monoterapii podkreśla fakt zastosowania w niej, a także w terapii skojarzonej z innymi lekami cisplatyny. Ze względu na niebezpieczne dla zdrowia i życia działania niepożądane często jest zastępowana przez karboplatynę lub oksaliplatynę. Głównym składnikiem aktywnym cisplatyny jest platyna. Przeprowadzone badania dowiodły skuteczności zastosowania monoterapii cisplatyną w leczeniu ciężko leczonej wcześniej pacjentki z TNBC, wykazującej słabą odpowiedź na terapię. Po trzech cyklach leczenia cisplatyną zmiany przerzutowe u chorej uległy radykalnej poprawie bez większej toksyczności i pacjentka ukończyła 17 cykli z dobrą odpowiedzią.

Terapia celowana molekularnie raka (personalizowana) stanowi nową i obiecującą formę terapii onkologicznej, z którą wiąże się współcześnie szczególne nadzieje w zakresie poprawy skuteczności leczenia m.in. raka piersi. Odkrywane są specyficzne zaburzenia genetyczne będące przyczyną poszczególnych nowotworów. Badania nastawione są na poszukiwanie leków celujących bezpośrednio w zmianę genetyczną. Terapia celowana molekularnie przyczyniła się do ogromnego postępu w leczeniu nowotworów złośliwych. Jednak zastosowanie ku celowanego molekularnie wymaga określenia, czy u danego pacjenta występuje zaburzenie, na które lek działa (tzw. cel molekularny). Niezbędne jest wykorzystanie do tego wysoce specjalistycznych testów molekularnych. Po ich przeprowadzeniu podaje się leki planowane molekularnie, które wykorzystują swoiste mechanizmy komórkowe, blokując te mechanizmy albo receptory komórek nowotworowych. Leczenie opiera się więc na znajomości patogenezy molekularnej zmian u pojedynczego pacjenta, co pozwala na optymalizację i indywidualizację leczenia. Wiedza ta pozwala na dostosowanie i zastosowanie terapii celowanej, ukierunkowanej na zablokowanie kluczowego mechanizmu rozwoju choroby nowotworowej.

W celu zastosowania terapii celowanej molekularnie (personalizowanej) bada się profil nowotworu za pomocą różnorodnych metod biologii molekularnej. Ocenia się np. ekspresję receptorów na błonie komórkowej, czyli liczbę kanałów, poprzez które wnętrze komórki kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym. Wysoki poziom ekspresji wskazuje, że nowotwór podlega ogromnemu wpływowi czynników produkowanych przez organizm, np. hormonów, i pozwala prognozować, że jeśli zablokuje się te receptory konkretnym lekiem, to chore komórki nowotworowe utracą zdolności życiowe. Działania niepożądane takiej terapii są mniejsze niż podczas stosowania klasycznej chemoterapii. Ich toksyczność jest na ogół selektywna i wynika z mechanizmu działania konkretnego preparatu. Najczęściej stosowanymi lekami ukierunkowanymi molekularnie są przeciwciała monoklonalne. Choć z terapią celowaną molekularnie w leczeniu raka wiąże się duże nadzieje, to wiadomo, że dzięki niej można wyleczyć aktualnie tylko niektóre przypadki raka.