O wykorzystaniu leku recepturowego w ginekologii, cz. II

Progesteron (FP XI, wykaz B) należy do hormonów steroidowych z grupy gestagenów. Jego nazwa wiąże się z najważniejszą funkcją tego związku (łac. pro gestationem znaczy – dla utrzymania ciąży). Hormon sprzyja owulacji poprzez stymulowanie proteolizy ściany pęcherzyka Graafa, a także wspiera prawidłowy rozwój endometrium, umożliwiając implantację zapłodnionego jaja. Podawany jest pacjentkom zmagającym się z niepłodnością, stosowany jest także w leczeniu endometriozy – schorzenia charakteryzującego się obecnością komórek endometrium poza jamą macicy oraz dystrofii błon śluzowych pochwy w przebiegu menopauzy. Wykazuje działanie uelastyczniające tkanki i wpływa korzystnie na zmiany troficzne. Jako że progesteron charakteryzuje się niską biodostępnością z przewodu pokarmowego (około 10%), zalecana jest jego aplikacja drogą dopochwową [14, 17]. Testosteron (FP XI, wykaz B) jest hormonem steroidowym z grupy androgenów. Stosowany miejscowo wywiera korzystne działanie na nabłonek pochwy, redukuje suchość, świąd i pieczenie. Testosteron wykorzystywany jest w leczeniu zanikowych zmian zapalnych pochwy i sromu, często łącznie z estrogenami [14, 18, 19]. Na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele preparatów zawierających estrogeny, progesteron i testosteron (Tabela 1). Przykładowe składy recepturowych postaci  leku  zawierających  hormony  przedstawiono w Tabeli 2.

Sildenafil

Sildenafil jest selektywnym inhibitorem fosfodiesterazy cyklicznego monofosforanu guanozyny typu V (PDE5), który wykazuje wysoką aktywność w obrębie ciał jamistych oraz mięśni gładkich. Po podaniu na błonę śluzową pochwy przyczynia się do zwiększenia grubości błony endometrium i wzrostu efektywności zabiegów zapłodnienia in vitro (bywa stosowany w połączeniu z progesteronem). Sildenafil poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych powoduje zwiększony napływ krwi do macicy i w konsekwencji lepsze dotlenienie tkanki, co może łagodzić dolegliwości spowodowane skurczami mięśni gładkich. Podany drogą doustną wykazuje szereg działań niepożądanych – główne to silny, promieniujący ból głowy, nudności, wymioty czy reakcje alergiczne. Podanie dopochwowe jest drogą preferowaną ze względu na szybsze, miejscowe działanie i zmniejszenie działań niepożądanych.

Sildenafil pro receptura występuje w postaci soli – cytrynianu, co należy uwzględnić podczas wykonywania obliczeń. Globulki dopochwowe z sildenafilem sporządza się zazwyczaj w dawce 25 mg sildenafilu, co odpowiada 35 mg cytrynianu sildenafilu pro receptura [2, 7, 39, 40]. Poniżej przedstawiono przykłady leków recepturowych zawierających sildenafil.

Rp.
Sildenafil 0,025 Vehiculi q.s.
M.f. glob. vag.
D.t.d. no 12

Rp.
Sildenafili citras 0,035 Cacao olei q.s.
M.f. glob. vag.
D.t.d. no 12

Rp.
Progestreroni 0,2
Sildenafili citras 0,035 Vehiculi q.s.
M.f. glob. vag.
D.t.d. no 12

Obliczenie ilości substancji czynnej potrzebnej do wykonania postaci leku:

1 globulka – 25 mg sildenafilu
12 globulek – x
x = 300 mg

Masa cząsteczkowa sildenafilu = 474,6
Masa cząsteczkowa cytrynianu sildenafilu = 667,0

Ilość cytrynianu sildenafilu potrzebna do wykonania postaci leku: 474,6 – 667,0
300 – x, x = 421,62 mg (0,43 g)

*Do sporządzania globulek jako podłoże zastosować można masło kakaowe lub Witepsol H15.
**Do sporządzania preparatów dopochwowych zastosować można podłoża o lepszych właściwościach adhezyjnych/reologicznych czy zapewniających lepsze przenikanie substancji czynnej (np. Lekobaza Lux lub Pentravan®).