O wykorzystaniu leku recepturowego w ginekologii, cz. II

Nowoczesne podłoża maściowe w recepturze półstałych preparatów ginekologicznych – Pentravan® i Lekobaza Lux

Lekobaza Lux i Pentravan® to nowoczesne, wieloskładnikowe podłoża do potencjalnego wykorzystania w preparatach ginekologicznych. Lekobaza Lux jest lipofilowym kremem o miękkiej konsystencji. W swoim składzie zawiera hydrofobowy żel bazowy (z palmitynianem izopropylu), glicerol, emulgatory (m.in. izostearynian triglicerolu) oraz wodę (65%). Charakteryzuje się zadowalającym stopniem rozsmarowywania oraz przyczepności do błon śluzowych. Wykazuje dużą zdolność penetracji i zapewnia efekt chłodzenia [2,41]. Pentravan® jest podłożem o konsystencji lekkiego kremu, typu emulsja olej w wodzie (o/w). Szczegółowy skład podłoża maściowego Pentravan® przedstawia Tabela 3 [2, 41-43].

Zastosowanie powyższego składu podłoża umożliwia utworzenie struktur liposomalnych wpływających na poprawę penetracji substancji czynnych. Z tego względu podłoże to może być wykorzystywane jako nośnik hormonów aplikowanych na błonę śluzową pochwy [2, 41-43]. Preparaty sporządzone z wykorzystaniem Pentravanu® z powodzeniem stosowane są w leczeniu endometriozy,  niepłodności, dolegliwości związanych z menopauzą oraz stanów zapalnych wymagających miejscowego leczenia hormonalnego. W krajach Europy Zachodniej w terapii endometriozy wykonuje się recepturowe kremy dopochwowe na bazie Pentravanu® z resweratrolem (w Polsce nie występuje jako substancja pro receptura), gestrinonem (pochodna 19-nortestosteronu, brak rejestracji w Polsce) oraz danazolem. Danazol jest lekiem wywierającym działanie androgenne oraz niewielkie estrogenne i progestagenne. W wyniku jego stosowania dochodzi do zmniejszenia ognisk endometriozy i zaniku endometrium. W Polsce danazol występuje w postaci tabletek doustnych (Danazol Polfarmex 100 mg) [42, 44-46].

Rp.
Gestrinoni 0,5
Resveratroli 1,0
Pentravani ad 100,0
M.f. cremor
D.S. dopochwowo

Rp.
Danazoli 1,0
Pentravani ad 100,0
M.f. cremor
D.S. dopochwowo

Przygotowując lek recepturowy z wykorzystaniem Pentravanu® należy pamiętać, że silne mieszanie podłoża uszkadza delikatne struktury liposomalne, z tego względu używając miksera aptecznego wskazane jest stosowanie jak najniższych obrotów (1-2). Preparaty z Pentravanem® można także wykonać w moździerzu [2, 41-43].

Kolejna część artykułu poświęcona zostanie lekom recepturowym stosowanym wspomagająco w terapii schorzeń ginekologicznych – preparatom o działaniu nawilżającym i regenerującym.

Piśmienictwo:

1. Receptariusz ginekologiczny, Fagron sp. z o.o., Kraków 2019. Strona internetowa: fagron.pl (stan z dnia: 14.10.2019 r.).
2. Aplikacja mobilna: Fagron Receptura (stan z dnia 14.10.2019 r.).
3. Gajewska M., Sznitowska M. (red.), Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji, Fundacja Pro Pharmacia Futura, Warszawa 2019.
4. Chmielak W. Ściąga z receptury, wyd. 1, ITEM Publishing, Szczecin 2014.
5. Jachowicz R. (red.), Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
6. Szymańska  E.;  Sosonowska, K.; Winnicka, K. Leki recepturowe z cytrynianem sildenafilu. Recepta.pl, 2019, luty-marzec, 36-39. Bręborowicz G.H., Położnictwo i ginekologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.
7. Muhleisen A.L.; Herbst-Kralovetz, M.M. Menopause and the vaginal microbiome. Manuritas, 2016, 91, 42-50.
8. Naumova I.; Castelo-Branco, C. Current treatment options for postmenopausal vaginal atrophy. Int. J. Wemens Health, 2018, 10, 387-395.
9. Kokot-Kierepa M.; Bartuzi, A.; Kulik-Rechberger, B.; Rechberger, T. Lokalna terapia estrogenowa – implikacje kliniczne – 2012 update. Ginekol. Pol. 2012, 83, 772-777.
10. Wykaz surowców farmaceutycznych. Dostępne on-line: https:// sf.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl/?AspxAutoDetectCookieSup-port=1 (stan z dnia 28.12.2019 r.).
11. Krause M.; Wheeler T.L.; Snyder T.E.; Richter H.E., Local effects of vaginally administered estrogen therapy: a review. J. Pelvic. Med. Surg. 2009, 15, 105-114.
12. Farmakopea Polska XI. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 2017.
13. Kotarski J.; Nowak-Markwitz E.; Poręba, R.; Rechberger T.; Tomaszewski J., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie dopochwowego zastosowania estradiolu (Vagifem) w schorzeniach uroginekologicznych. Ginekol., Pol. 2008, 79, 69-77.
14. Kirtschig G. Lichen Sclerosus Presentation, Diagnosis and Management. Dtsch. Arzteb.l Int. 2016, 113, 337–343.
15. Bomba-Opoń D.; Czajkowski K.; Karowicz-Bilińska A.; Kotarski J.; Nowak-Markwitz E.; Oszukowski P.; Paszkowski T.; Poręba, R.; Spaczyński M.; Wielgoś M., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania progesteronu w ginekologii i położnictwie, Ginekol. Pol. 2015, 86, 234-238.
16. Fernandes T.; Costa-Paiva L.H.; Pedro A.O.; Baccaro L.F.; PintoNeto A.M., Efficacy of vaginally applied estrogen, testosterone, or polyacrylic acid on vaginal atrophy: a randomized controlled trial. Menopause, 2016, 23, 792-798.
17. Fernandes T.; Pedro A.O.; Baccaro L.F.; Costa-Paiva L.H. Hormonal, metabolic, and endometrial safety  of  testosterone vaginal cream versus estrogens for the treatment of vulvovaginal atrophy in postmenopausal women: a randomized, placebocontrolled study. Menopause, 2018, 25, 641-647.
18. Climara 50. Dostępne online: http://leki.urpl.gov.pl/files/Climara_50. pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
19. Estraderm MX. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/31516,Estraderm-MX-25-system-transdermalny (stan z dnia 28.12.2019 r.).
20. Oesclim. Dostępne online: http://leki.urpl.gov.pl/files/25_Oesclim_25_50_syst_transder.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
21. Systen 50. Dostępne online: http://leki.urpl.gov.pl/files/25_Systen_50_syst_transder.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
22. Estrofem mite. Dostępne online: http://leki.urpl.gov.pl/files/25_Estrofem_mite_tab_pow.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
23. Lenzetto. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/89165,Lenzetto-aerozol-na-skore-roztwor (stan z dnia 28.12.2019 r.).
24. Divigel. Dostępne online: http://leki.urpl.gov.pl/files/25_Divigel_ zel_0_5_0_5_1_0_1_0.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
25. Vagifem. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/74490,Vagifem-tabletki-dopochwowe (stan z dnia 28.12.2019 r.).
26. Oekolp  krem. Dostępne online:  http://chpl.com.pl/data_fi- les/2013-04-10_ChPl_OeKolp_cream.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
27. Ovestin krem. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/40334,Ovestin-krem-dopochwowy (stan z dnia 28.12.2019 r.).
28. Oekolp forte globulki. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/ leki/lek/53706,Oekolp-forte-globulki-dopochwowe (stan z dnia 28.12.2019 r.).
29. Ovestin globulki. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/40333,Ovestin-globulki (stan z dnia 28.12.2019 r.).
30. Ovestin tabletki. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/40336,Ovestin-tabletki (stan z dnia 28.12.2019 r.).
31. Luteina tabletki podjęzykowe. Dostępne online: http://leki.urpl.gov. pl/files/25_Luteina50_tabl_podjezyk.pdf (stan z dnia 29.12.2019 r.).
32. Crinone żel. Dostępne online: https://www.mp.pl/pacjent/leki/ lek/89122,Crinone-zel-dopochwowy (stan z dnia 28.12.2019 r.).
33. Luteina tabletki dopochwowe. Dostępne online: http://leki.urpl.gov. pl/files/Luteina_100_tabl_dop.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
34. Utrogestan kapsułki dopochwowe. Dostępne online: https://www. leki-informacje.pl/sites/default/files/indeks_lekow/ulotki/Ulotka-Utrogestan.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
35. Prolutex roztwór do wstrzykiwań. Dostępne online: https://www.leki-informacje.pl/sites/default/files/Charakterystyka_2013-07-31_ prolutex_proszek_chpl.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).
36. Testosteronum prolongatum. Dostępne online: https://www.mp.pl/ pacjent/leki/lek/45230,Testosteronum-prolongatum-roztwor-do-wstrzykiwan (stan z dnia 28.12.2019 r.).
37. Tehraninejad, E.S.; Khazaei, N.; Ayati, E.; Azimaraghi, O. Effect of vaginal sildenafil on in vitro fertilization success rates in women with previous failed in vitro fertilization attempts. Asian J. Pharm. Clin. Res. 2018, 11, 486.
38. Dmitrovic R.; Kunselman A.R.; Legro, R.S. Sildenafil citrate In the treatment of pain in primary dysmenorrhea: a randomized con- trolled trial. Hum. Reprod. 2013, 28, 2958-2965.
39. Kowalska-Pandyra B.; Jaworek A. Receptura okiem praktyka – część druga. Dobór podłoża w zależności od problemu terapeu- tycznego. Aptekarz polski, 2019, 5.
40. Pentravan®. Dostępne online: https://fagron.com/en/company/ news/pentravanr-new-route-administration-innovative-treat- ments (stan z dnia 28.12.2019 r.).
41. Szymańska E.; Winnicka K. Pentravan i chlorowodorek prometazyny – nowe surowce do receptury. Recepta.pl, 2017, maj, 26-29.
42. Gestrinon, Danazol. Dostępne online: https://br.fagron.com/sites/ default/files/page/attachment/folder_pentravan_0.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.)
43. Pentravan®. Dostępne online: https://www.researchgate.net/ publication/323864048_Feasibility_Study_Evaluating_PentravanR_for_the_Intravaginal_Administration_of_Active_Pharmaceutical_Ingredients_to_Reduce_Pelvic_Pain_Related_to_Endometriosis (stan z dnia 28.12.2019 r.).
44. Danazol. Dostępne online: http://leki.urpl.gov.pl/files/25_Danazol_tab.pdf (stan z dnia 28.12.2019 r.).

Tekst opublikowany w numerze 1/2020 czasopisma Recepta