O wykorzystaniu leku recepturowego w ginekologii, cz. III

Suchość pochwy jest jedną z często występujących dolegliwości, która dotyczy wielu kobiet niezależnie od ich wieku. Na rynku farmaceutycznym dostępne są produkty służące nawilżaniu i regeneracji naskórka oraz błon śluzowych. Możliwość opracowania preparatu o pożądanym składzie dopasowanym do indywidualnych potrzeb pacjentki sprawia, że leki recepturowe są cennym uzupełnieniem asortymentu leków gotowych.

Zespół objawów takich jak swędzenie, pieczenie czy uczucie napięcia tkanek, spowodowanych zbyt małym nawilżeniem pochwy i sromu, określa się ogólnym mianem suchości pochwy. Wynika to z zaburzeń produkcji śluzu przez gruczoły błony śluzowej pochwy i kanału szyjki macicy. Stan nabłonka i środowisko pochwy zależą głównie od stężenia hormonów płciowych, przede wszystkim estrogenów, które odpowiedzialne są za syntezę kolagenu i elastyny, przepuszczalność nabłonka oraz jego proliferację. Stymulują one także magazynowanie glikogenu – składnika niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania naturalnej biocenozy pochwy. Suchość pochwy występuje przede wszystkim u kobiet z niskim poziomem estrogenów, tj. karmiących piersią, w okresie menopauzalnym, po chemioterapii, ale także przed menstruacją. Związana jest również z porodem czy zabiegami ginekologicznymi. Ponadto może być konsekwencją przyjmowania leków – niektóre substancje stosowane w przebiegu alergii, przeziębień, depresji czy niedoczynności tarczycy, a także antybiotyki oraz antykoncepcja hormonalna mogą powodować wysychanie błon śluzowych. Niewłaściwa higiena intymna również ma wpływ na stan narządów rodnych – kosmetyki czy detergenty oraz zbyt częste irygacje mogą zaburzać naturalne nawilżenie. Wydzielanie mniejszych ilości śluzu wpływa na zmianę pH i zanik fizjologicznej flory bakteryjnej pochwy. Wzrasta wówczas ryzyko wystąpienia infekcji bakteryjnych oraz grzybiczych [1-4].

W przypadku wystąpienia suchości pochwy, postępowaniem pierwszego rzutu jest zastosowanie środków nawilżających i regenerujących błony śluzowe (gdy brak efektów stosuje się miejscową terapię estrogenami) [5]. Na rynku farmaceutycznym istnieje szereg preparatów dopochwowych (maści, kremy, globulki) o działaniu nawilżającym i regenerującym (Tabela 1). Często wykorzystywanym składnikiem jest kwas hialuronowy (zazwyczaj w postaci soli sodowej), który wiążąc duże ilości wody tworzy na powierzchni nabłonka film poprawiający nawodnienie tkanek, co przyspiesza proces gojenia mikrourazów pochwy i bliznowacenia, a także wpływa na regenerację błony śluzowej. Wykazuje również działanie przeciwutleniające oraz hamuje migrację drobnoustrojów [6,7].

W preparatach dopochwowych stosowany jest również glikogen, który stanowi substrat dla naturalnej mikroflory pochwy. W przypadku zmniejszonego wydzielania śluzu, zawartość glikogenu ulega zmniejszeniu, dlatego też jego dopochwowe podanie jest uzasadnione – degradując glikogen do kwasu mlekowego, bakterie Lactobacillus zapewniają odpowiednio niskie pH, co warunkuje skuteczność miejscowej bariery ochronnej. Dodatkowe zastosowanie miejscowe kwasu mlekowego optymalizuje pH pochwy, odpowiada także za jej prawidłowe nawilżenie i łagodzenie podrażnień [1,2].

Leki recepturowe stanowią cenną alternatywę dla leków gotowych stwarzając możliwość opracowania preparatów zawierających dodatkowe składniki w indywidualnie dobranych dawkach. Jako substancje o działaniu nawilżającym i regenerującym błonę śluzową pochwy często wykorzystuje się witaminy A, D, E, dimetikon (silol), a także olej lniany.

WITAMINY WYKORZYSTYWANE W RECEPTURZE PREPARATÓW GINEKOLOGICZNYCH

Witamina A (Retinoli palmitas, Retinoli acetas, Retinoli propionas) – regeneruje błonę śluzową, bierze udział w procesach keratynizacji nabłonka, działa przeciwinfekcyjnie i jest czynnikiem wzrostowym dla nowych komórek (stosowana miejscowo zwiększa nawet o 30% podziały mitotyczne komórek nabłonkowych). Witamina A wspomaga także działanie przeciwbakteryjne antybiotyków. W postaci globulek stosowana jest najczęściej w dawkach 5000 – 10000 jednostek międzynarodowych (j.m.). Surowiec dostępny jest w postaci wodnych, solubilizowanych roztworów (Medana Pharma S.A., Hasco-Lek S.A.) oraz koncentratu olejowego pro receptura (Fagron Sp. z o.o.) (Tabela 2) [15-19].