Opieka farmaceutyczna w świetle Ustawy o zawodzie farmaceuty – jak wpłynie na funkcjonowanie aptek?

Opieka farmaceutyczna – doskonałe narzędzie do poprawy jakości leczenia

Naturalne jest, że lekarze mogą mieć obawy lub nawet opór przed wprowadzeniem do systemu nowego eksperta. Mogą one dotyczyć ryzyka „zabrania” im części kompetencji w zakresie farmakoterapii pacjenta. Niestety, od tej obawy jest tylko krok do braku pozytywnego nastawienia do współpracy. Aby przełamać te stereotypy, potrzeba mądrego, merytorycznego podejścia ze strony farmaceutów. Pokazania lekarzom, że opieka farmaceutyczna to doskonałe narzędzie do poprawy jakości leczenia. To narzędzie uzupełniające te obszary leczenia, które są dla lekarzy bardzo trudne, a które dotyczą specjalistycznej wiedzy o leku lub suplemencie diety.

Opieka farmaceutyczna w umysłach lekarzy powinna zaistnieć jako rodzaj współpracy z farmaceutą, który jest wartością dodaną przyczyniającą się może do optymalizacji leczenia i stawiającą u boku lekarza farmaceutę jako eksperta gotowego do podjęcia merytorycznej rozmowy we wszystkich obszarach farmakoterapii.

Należy zatem już teraz – w codziennej praktyce farmaceutów – pokazywać, poprzez nawiązywanie kontaktu z lekarzami, że Przegląd Lekowy może przynosić informacje, które mogą istotnie wpłynąć na decyzje terapeutyczne lekarza.

Przykładem niech będą pacjenci stosujący samoleczenie, o którym potencjalnie często lekarz po prostu nie wie, a u których dochodzi do ważnych interakcji ze zlecanymi przez niego lekami. Tak samo jest w przypadku pacjentów odwiedzających wielu specjalistów i niezgłaszających tego faktu lekarzowi rodzinnemu, którzy posiadają potencjalnie niepoprawne złożenia lekowe w swoich schematach leczenia.

Podjęcie dyskusji o leczeniu takich pacjentów – zarówno z nimi samymi, jak i z lekarzami – stanowi dobry sposób na pokazanie opieki farmaceutycznej jako działania, które dodaje, a nie zabiera. Pacjentom dodaje poczucia bezpieczeństwa w farmakoterapii, a lekarzom – ważnych merytorycznie informacji, które mogą istotnie wpływać na ich decyzje terapeutyczne. Nikomu jednocześnie nie zabiera kompetencji.

Nowe spojrzenie pacjentów na zawód farmaceuty

Pacjenci w obliczu Ustawy o zawodzie farmaceuty stają wobec nowego pojmowania roli farmaceuty w systemie opieki zdrowotnej. Muszą się niejako od nowa nauczyć roli farmaceuty – zobaczyć go nie tylko jako realizatora zaleceń lekarza, ale jako łatwo dostępnego specjalistę, do którego zawsze można i należy zwrócić się po pomoc w przypadku wątpliwości dotyczących farmakoterapii. Taki sposób patrzenia na farmaceutę przyniesie ogromne korzyści nie tylko dla indywidualnego pacjenta, który zyskuje wzrost poczucia bezpieczeństwa w obszarze farmakoterapii, ale też dla całego społeczeństwa. Umożliwia bowiem poprawę bezpieczeństwa samoleczenia i wzrost świadomości zdrowotnej społeczeństwa.

Dywersyfikacja na rynku aptecznym?

Ustawa o zawodzie farmaceuty z pewnością wpłynie na funkcjonowanie aptek poprzez stworzenie rodzaju dywersyfikacji na rynku aptecznym. Nie wszystkie apteki będą bowiem chciały i mogły świadczyć usługi farmaceutyczne. Zależeć to będzie od tego, czy w danej aptece pracował będzie farmaceuta uprawniony do danej usługi. W odniesieniu do Przeglądu Lekowego oraz Indywidualnego Planu Opieki Farmaceutycznej, który jest integralną częścią takiego przeglądu, z pewnością wymagana będzie dodatkowa certyfikacja uzyskana w toku kształcenia podyplomowego.

To zatem kwalifikacje farmaceutów wyznaczą możliwość zaistnienia i rozwijania danego serwisu w aptece. To z kolei spowoduje wzrost zapotrzebowania na wiedzę, a zatem podwyższy poziom merytoryczny środowiska farmaceutycznego. Jest to nader korzystne zjawisko, kreuje bowiem wyższą jakość świadczonych usług w zakresie opieki farmaceutycznej.

Na pewno nowe usługi, przywoływane przez Ustawę o zawodzie farmaceuty, wpłyną również na zmianę organizacji pracy w aptekach. Apteki, które zdecydują się na świadczenie dodatkowych usług i będą do nich uprawnione, funkcjonować będą inaczej. W czasie, kiedy uprawniony farmaceuta świadczył będzie usługę Przeglądu Lekowego czy szczepienia, na zmianie dostępny powinien być dodatkowy personel fachowy, który zapewni prawidłowe działanie apteki.

W świetle Ustawy o zawodzie opieka farmaceutyczna to świadczenie zdrowotne w rozumieniu art. 5 pkt 40 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2020 r. poz. 1398, z późn. zm. [4]). Zatem z całą pewnością będzie to usługa finansowana ze środków publicznych. Nie ma formalnej możliwości, aby czynności polegające na realizacji wymienionych przez ustawę zadań były dodatkowymi, niepłatnymi obowiązkami narzuconymi farmaceutom. Będą zatem na rynku apteki koncentrujące się tylko na dotychczasowej, podstawowej działalności, a także takie, gdzie będą dostępne dodatkowe serwisy. Serwisy te będą jednolicie oznaczone i nie mogą naruszać zakazu reklamy apteki. Jest to konieczne, aby nie doszło do sytuacji, że pod nazwami „opieka farmaceutyczna” czy „Przegląd Lekowy” kryje się marketing konkretnych preparatów, mający na celu zwiększenie sprzedaży.

Kluczowe jest otwarcie umysłów farmaceutów, lekarzy i pacjentów

Na rynku aptek w najbliższym czasie obserwować będziemy również pilotaż jednej z usług opieki farmaceutycznej wybranej przez Ministra Zdrowia. Ma on przynieść odpowiedź na szczegółowe pytania dotyczące docelowej organizacji i finansowania usługi na rynku opieki zdrowotnej.

Pilotaż ten będzie oparty na wystandaryzowanym, sprawdzonym w praktyce, naukowo opracowanym modelu opieki farmaceutycznej, a także realizowany pod opieką merytoryczną ekspertów.

Apteki w Polsce z pewnością zmienią swoje oblicze, a zmiana ta nastąpić powinna na drodze ewolucji. Już teraz środowisko farmaceutyczne, w oczekiwaniu na akty wykonawcze do ustawy z 16 grudnia 2021 r., powinno działać razem. Odważnie podejmować rozmowy z pacjentami oraz lekarzami, otwierać się na nowe usługi, stawiać do punktów szczepień, wychodzić poza utarte schematy.

Ustawa o zawodzie dała potężne narzędzie, ale to, co obecnie jest kluczowe, to otwarcie umysłów farmaceutów, lekarzy i pacjentów. Jest ono niezbędne, aby farmaceuci w Polsce, tak jak ci w USA i wielu krajach Europy, stawali jako eksperci w codziennych rozmowach z pacjentami i lekarzami, we wspólnym celu – optymalizacji leczenia i poprawy stanu zdrowia społeczeństwa.

Jak mówi ustawa: wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia pacjenta oraz ochronę zdrowia publicznego. Z kolei w świetle raportu „Opieka farmaceutyczna. Kompleksowa analiza procesu wdrożenia” opracowanego przez Zespół ds. Opieki Farmaceutycznej przy Ministerstwie Zdrowia:

Istnieje paląca i uzasadniona potrzeba wprowadzenia opieki farmaceutycznej jako gwarantowanego świadczenia opieki zdrowotnej. Opieka farmaceutyczna wniesie do systemu ochrony zdrowia w Polsce innowacyjną wartość dodaną, a jednocześnie postawi Polskę w szeregu państw zapewniających najwyższą jakość opieki nad pacjentami. Opieka farmaceutyczna poprzez optymalizację farmakoterapii przyniesie wymierne i wielokierunkowe korzyści w obszarach zdrowotnym, społecznym i ekonomicznym. Doświadczenia z ostatnich miesięcy walki z pandemią pokazują konieczność zmiany paradygmatu zadań poszczególnych zawodów medycznych, koncentrującej się na zwiększeniu dostępności do świadczeń oraz objęciu pacjentów opieką również w trakcie prowadzonej farmakoterapii.