Wróć
Opieka farmaceutyczna w przychodni POZ
Autor : mgr farm. Karolina Wrąbel
Opieka farmaceutyczna to świadczenie zdrowotne, w ramach którego farmaceuta czuwa nad prawidłowym przebiegiem indywidualnej farmakoterapii pacjenta. Opiera się ona na współpracy. Współpracy między farmaceutą, pacjentem oraz lekarzem. Ta oraz inne usługi funkcjonują już od dawna jako podstawowe świadczenia w innych krajach, np. w Wielkiej Brytanii. Tam praktykowała mgr farm. Agnieszka Moszczyński – farmaceutka, która jako pierwsza w Polsce zaczęła świadczyć przeglądy lekowe w gabinecie w przychodni POZ. Agnieszka opowie m.in. o tym, jak zaczęła się jej przygoda z opieką farmaceutyczną, jak należy się do niej przygotować oraz jakie są obecnie różnice między sprawowaniem jej w Polsce w porównaniu z Wielką Brytanią.
Agnieszka Moszczyński – farmaceutka kliniczna, Independent Prescriber, z 20-letnim doświadczeniem. Większość swojego zawodowego życia spędziła w Wielkiej Brytanii, gdzie praktykowała w różnych rolach w aptece ogólnodostępnej oraz w przychodni lekarskiej. Obecnie pracuje w przychodni POZ, gdzie przeprowadza przeglądy lekowe, a także jest wykładowcą m.in. na studiach podyplomowych z opieki farmaceutycznej w Lubelskim i Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jest członkiem Komisji Opieki Farmaceutycznej i delegatem w Okręgowej Izbie Aptekarskiej w Warszawie, delegatem i przewodniczącą Podkomisji ds. Współpracy z Przychodniami POZ w Naczelnej Izbie Aptekarskiej, koordynatorem Sekcji POZ Polskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej, a także członkiem licznych towarzystw naukowych. Jej największą inspiracją i motywacją jest szeroko rozumiana opieka nad pacjentem, która sprawia, że farmaceuci mają realny wpływ na poprawę jakości zdrowia i życia pacjentów, a to uważa za sens zawodu farmaceuty.
Agnieszko, przenieśmy się na chwilę do czasów zaraz po ukończeniu studiów. Dlaczego zdecydowałaś się podjąć pracę jako farmaceutka w Wielkiej Brytanii? Musiało wiązać się to z ryzykiem i nie lada odwagą.
O wyjeździe do Wielkiej Brytanii zadecydowałam na ostatnim roku studiów. Kierowałam się możliwościami rozwoju, które brytyjski system gwarantował. Tak, przyznam, że odwagą trzeba było się wykazać, ale pomogło mi to, że na swojej drodze spotkałam bardzo pomocnych mentorów, z którymi do dziś utrzymuję kontakt i to oni sprawili, że rzeczy niemożliwe stały się rutyną.
Tam też zaczęła się Twoja przygoda z opieką farmaceutyczną. Opowiedz, proszę, jak wygląda sprawowanie jej w Zjednoczonym Królestwie. Konsultacje odbywają się w aptekach czy też w przychodniach?
Świadczenia opieki farmaceutycznej realizowałam w aptekach ogólnodostępnych przez 10 lat. Były to m.in. przeglądy lekowe, konsultacja nowy lek, szczepienia, drobne dolegliwości, testy przesiewowe i leczenie chlamydii, antykoncepcja awaryjna czy profilaktyka malarii. W 2015 roku zaczął się proces wdrażania farmaceutów do przychodni lekarskich. Obecnie w każdej przychodni w Wielkiej Brytanii pracuje co najmniej jeden farmaceuta. Ja do przychodni trafiłam w 2018 roku. Przez większość swojego dnia miałam możliwość konsultowania pacjentów w ramach przeglądów lekowych, wykonywania szczepień, w razie wystąpienia drobnych dolegliwości czy podczas innych konsultacji mających na celu optymalizację farmakoterapii.
Dlaczego więc zdecydowałaś się na powrót do Polski? Czy od początku Twoją misją było szerzenie tematu opieki farmaceutycznej wśród polskich farmaceutów?
O powrocie do Polski zadecydowały powody osobiste i rodzinne. Nie, nie miałam takiej misji, ponieważ w 2019 roku, kiedy zaczęłam odnajdywać siebie zawodowo, nie mieliśmy Ustawy o zawodzie farmaceuty i o opiece farmaceutycznej mówiło się bardzo abstrakcyjnie. Trudno było uwierzyć, że stanie się ona naszą polską rzeczywistością. Dopiero pandemia COVID-19 i zmiany legislacyjne umożliwiły mi rozpoczęcie działań w tym obszarze.
Opowiedz nam, proszę, w jaki sposób udało Ci się zdobyć pracę w przychodni w Polsce oraz jak wygląda jej specyfika.
Oferta pracy w przychodni jest efektem mojego wystąpienia na Kongresie Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, gdzie omawiałam temat możliwości współpracy farmaceuty z lekarzem w ramach przychodni POZ. W swojej pracy w przychodni wykonuję zaawansowane przeglądy lekowe wśród pacjentów z wielochorobowością, którzy nie osiągają swoich celów terapeutycznych. Staram się po prostu zoptymalizować ich farmakoterapię.
W jaki sposób pacjenci trafiają do Twojego gabinetu?
Lista pacjentów potrzebujących moich konsultacji tworzona jest przez lekarzy pracujących w przychodni, a następnie pacjenci ci są umawiani na wizytę do mnie.
Jaki jest odbiór pacjentów, jeśli chodzi o Twoją usługę – przeglądy lekowe wykonywane przez farmaceutę?
Pacjenci są bardzo chętni, aby porozmawiać o swoich lekach. Większość z nich sama zauważa, że przyjmuje ich wiele i że nikt tak naprawdę nie spogląda na ich pełną listę. Konsultacje przebiegają bardzo sprawnie, dostrzegam otwartość i chęć współpracy ze strony pacjentów. Na początku jest też oczywiście brak zrozumienia odnośnie do samego procesu przeglądu lekowego, co wymaga wyjaśnienia i niejednokrotnie zapewnienia, że optymalizacja leczenia pacjenta odbywać się będzie we współpracy z pacjentem i lekarzem.
Czy poza przeglądami lekowymi sprawujesz jeszcze jakieś inne usługi w przychodni?
Nie, zajmuję się tylko przeglądami, natomiast możliwości jest dużo więcej. W modelu brytyjskim farmaceuta w przychodni POZ może realizować wszelkie zadania dotyczące leków – od przeglądów lekowych po przedłużanie recept lekarskich. Z usługą przedłużania recept lekarskich wiąże się przegląd choroby przewlekłej, który pozwala oszacować, czy choroba jest dobrze kontrolowana i czy można bezpiecznie przedłużyć pacjentowi receptę. Farmaceuta w przychodni odpowiedzialny jest za wdrażanie zmian w farmakoterapii pacjenta zleconych przez szpital przy wypisie, a także odpowiada na wszelkie pytania dotyczące leków, które są do niego kierowane przez pacjentów, lekarzy, pielęgniarki czy innych pracowników przychodni. To tylko część obowiązków farmaceuty pracującego w przychodni POZ w Wielkiej Brytanii.
Jakie dostrzegasz plusy i minusy we współpracy ze środowiskiem lekarskim? Czy udało Ci się znaleźć tzw. złoty środek i wypracować pewne schematy?
przebiega dokładnie tak samo, jak w przypadku naszego środowiska – wszystko zależy od osoby, z którą się pracuje. Co do naszej współpracy, są mniej i bardziej przekonani lekarze. Tym, którym zależy na optymalnej farmakoterapii dla swoich pacjentów, nie muszę udowadniać słuszności swoich działań. W swojej pracy zawsze podkreślam, że zarówno my, jak i lekarze mamy jeden wspólny cel, jakim jest dobro naszych pacjentów. Dodam tutaj jeszcze, że jedyna droga, jaka nas prowadzi do wspomnianego celu, to współpraca partnerska.
Czy uważasz, że w najbliższym czasie przychodnia ma szansę stać się na dobre miejscem pracy również dla farmaceutów?
Tak, natomiast nie będzie to szybki proces. Myślę, że zajmie nam trochę czasu, aby podnieść świadomość dotyczącą naszych umiejętności z obszaru optymalizacji farmakoterapii i możliwości ich implementacji do struktury opieki koordynowanej.
Jakie dostrzegasz różnice w możliwościach i specyfice sprawowania opieki farmaceutycznej między Wielką Brytanią a Polską? Wiadomo, że w naszym kraju usługi te niestety dopiero raczkują.
Przede wszystkim w Wielkiej Brytanii opieka farmaceutyczna jest odpowiedzią na rosnące potrzeby pacjentów, które dzięki świadczeniom gwarantowanym są zaspokajane. W naszym kraju potrzeby są ogromne, ale my zamiast zapobiegać, wolimy leczyć, a nasi decydenci nie dostrzegają, że brakuje farmaceutów w zespołach interdyscyplinarnych. Śmiało można powiedzieć, że bez świadczeń opieki farmaceutycznej gwarantowanych w systemie nie będzie optymalnej farmakoterapii dla naszych pacjentów, a tym samym skutecznego i bezpiecznego leczenia
Czy chciałabyś podzielić się z naszymi Czytelnikami przykładami ciekawych problemów lekowych, które miałaś okazję rozwiązywać?
Problemów jest bardzo wiele, można by im poświęcić osobny artykuł. Bardzo wielu pacjentów leczy się w ramach samoleczenia w niewłaściwy sposób. Dokładają do tego liczne suplementy diety. Wówczas tworzy się sytuacja, w której moje interwencje są bardzo potrzebne. Zdarzają się również istotne klinicznie interakcje, dawki leków zbyt wysokie dla niewydolnych nerek pacjenta czy inercja terapeutyczna, która wymaga intensyfikacji leczenia.
Czy praca w przychodni w Polsce pozwala Ci na utrzymanie PWZ farmaceuty, czy też, chcąc je utrzymać, jesteś zobligowana do nawiązania współpracy z apteką?
Praca w przychodni pozwala mi na utrzymanie prawa wykonywania zawodu, nie ma wymogu konieczności pracy w aptece.
Jesteś również wykładowczynią na studiach podyplomowych o tematyce opieki farmaceutycznej. Czy możesz opowiedzieć o zajęciach, jakie prowadzisz, oraz z którymi uczelniami współpracujesz?
Współpracuję obecnie z Warszawskim i Lubelskim Uniwersytetem Medycznym, gdzie na studiach podyplomowych z opieki farmaceutycznej prowadzę zajęcia z przeglądów lekowych. Podczas zajęć online omawiam procesy optymalizacji farmakoterapii i aspekty dotyczące opieki nad pacjentami z danych obszarów terapeutycznych, natomiast podczas ćwiczeń stacjonarnych pokazuję na przykładach, jak przeprowadzać przeglądy lekowe i wykorzystywać wiedzę teoretyczną w praktyce.
Jakie masz wskazówki dla osób, które chciałyby spróbować nawiązać współpracę z przychodnią lekarską w zakresie sprawowania usług opieki farmaceutycznej? Czym powinny się kierować oraz jakie cechy charakteru dobrze jest posiadać?
Przede wszystkim polecam merytorycznie przygotować się do tej roli. Warto na przykładach pokazać, jak realizujemy świadczenia opieki farmaceutycznej, aby pomóc zespołowi przychodni zrozumieć, na czym one polegają, i pokazać jakość naszej pracy. Jeżeli chodzi o cechy charakteru, to na pewno rzetelność, proaktywność, dobre umiejętności komunikacji i konsultacji, a także dużo pewności siebie i cierpliwości. Przede wszystkim warto pamiętać, ze opiekę farmaceutyczną możemy realizować już teraz również w aptece. Wymaga to oczywiście odpowiedniego przygotowania merytorycznego ze strony farmaceutów, a także apteki. Konieczny jest pokój opieki farmaceutycznej oraz zgrana praca zespołowa, umożliwiająca farmaceucie konsultacje z pacjentami. Zmiana profilu apteki na placówkę realizującą świadczenia opieki farmaceutycznej jest jedynym obecnie kierunkiem rozwoju aptek, dlatego warto małymi krokami odważnie w tym kierunku podążać.
Agnieszko, dziękuję Ci za podzielenie się z nami swoją cenną wiedzą i doświadczeniem. Bardzo zależy mi na propagowaniu tego typu usług i mobilizacji wśród naszego środowiska do ich szerzenia. Ważne jest, by zauważono potencjał farmaceutów, dzięki czemu moglibyśmy z pełną satysfakcją wykonywać tego typu pracę na porządku dziennym. Przyznam, że sama jestem słuchaczką III edycji studiów podyplomowych z Profesjonalnej Opieki Farmaceutycznej na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Ze swojej strony polecam wszystkim farmaceutom zainteresowanym tematem, by rozważyli, czy nie warto by było się dokształcać w tym zakresie. Zajęcia te oceniam jako bezcenne źródło wiedzy przekazywanej od strony praktyków, takich jak Agnieszka. Mimo że usługi te w Polsce dopiero raczkują, wierzę, że dzięki ogólnej mobilizacji środowiska będziemy w stanie popchnąć ten wóz dalej, czego życzę sobie i kolegom po fachu.
