Opieka farmaceutyczna. Porozmawiajmy o pacjentach geriatrycznych

Starsi pacjenci i ich problemy związane z polipragmazją to aktualnie temat wybijający się w dyskusji o systemie opieki geriatrycznej. Jednak złożona farmakoterapia nie jest jedynym wyzwaniem dla seniora. Jak farmaceuci mogą wspierać swoich pacjentów?

Pacjenci – seniorzy i leki to temat rzeka. Oczywiście dla farmaceutów jest tutaj bardzo szerokie pole do działa. Oprócz sytuacji, w której farmaceuta dokonuje przeglądu apteczki pacjenta i sprawdza, jakie leki on przyjmuje, może on odegrać również ważną rolę edukatora przy okazji wizyt chorego w aptece. Wielu pacjentów w wieku senioralnym może mieć kłopot z trudnymi dla nich postaciami leków, wskutek czego ich stosowanie staje się nieefektywne. Nie dlatego, że substancja czynna jest źle dobrana, ale dlatego, że pacjenci nie wiedzą, jak prawidłowo mają je stosować (przykładem mogą być leki wziewne). Tutaj ważne jest zatem przyjrzenie się przez farmaceutę nie tylko substancjom czynnym, lecz także temu, w jaki sposób są one podawane i czy chory jest w stanie je prawidłowo przyjąć. To jest działanie nie do przecenienia, bo wielu pacjentów, gdy nie radzi sobie z lekiem, nie zgłasza się z tym problemem do swoich lekarzy czy nawet farmaceutów.

Oczywiście wiele osób wskaże, że przyjęcie tabletki nie jest wielkim wyzwaniem, ale gdy przyjrzymy się temu problemowi bliżej, to zaraz okazuje się, że ważna jest również pora, to, z jakimi innymi lekami przyjmowany jest preparat, czy przed, czy w trakcie posiłku i w końcu to, czym jest on popijany. Dla osób starszych istotna może okazać się również kwestia dzielenia tabletek – wiele leków nie powinno być dzielone, gdyż zmienia to uwalnianie substancji czynnej zawartej w leku. Dlatego też ten monitoring farmaceutów nad sposobem przyjmowania leków przez pacjentów geriatrycznych powinien być istotnym elementem opieki systemowej.

Na przestrzeni ostatnich miesięcy jesteśmy również świadkami zmiany paradygmatu zawodu farmaceuty. Sam proces wydawania leków w aptece ulega powoli automatyzacji i możemy sobie wyobrazić, że ta automatyzacja w tym obszarze będzie postępować. Natomiast w przypadku udzielania porad farmaceutycznych, to wydaje mi się, że będzie to trudne do zastąpienia przez maszyny, bo jest uzależnione od wyboru pacjenta i zadania mu właściwego pytania.

Dlaczego Pani zdaniem seniorzy powinni znajdować się pod tą szczególną opieką farmaceutyczną? Co jest największym problemem dla tej grupy?

Osoby starsze są grupą pacjentów, u których ryzyko „zagubienia się w farmakoterapii” jest największe. Dzieje się tak z dwóch względów – ich wiek sprawia, że znacznie rośnie ryzyko wielochorobowości, a co za tym idzie – rośnie liczba stosowanych leków. Drugą kwestią jest brak kompleksowej opieki. Podam przykład z ostatniego czasu – do mojego gabinetu w poradni geriatrycznej trafił pacjent i na pytanie o to, jakie leki przyjmuje na stałe, powiedział, że nie ma ze sobą wykazu. Tłumacząc się, wskazał, że jeszcze nigdy nie był u lekarza geriatry, dlatego uznał, że niezasadne było przynoszenie jakichkolwiek leków. To dla wielu chorych jest trudne: otrzymują leki od wielu specjalistów, często te same substancje czynne, i na końcu okazuje się, że największym wyzwaniem – i niejednokrotnie zagrożeniem – jest przyjmowanie tych preparatów razem. To pokazuje, jak ważne jest monitorowanie przez farmaceutów farmakoterapii pacjentów senioralnych – zarówno pod kątem przyjmowanych leków, jak i trudnych postaci czy też innych dodatkowych preparatów. Tutaj muszę również poruszyć wątek reklam preparatów dostępnych bez recepty. Wielu seniorów postrzega reklamy preparatów jako pewnik i uważają, że jeśli produkt pomógł aktorowi w reklamie emitowanej w telewizji, to oni są w stanie osiągnąć analogiczny efekt. W takich przypadkach farmaceuta stojący za pierwszym stołem będzie osobą, która nie tylko wyda, to co pacjent będzie chciał, ale również wytłumaczy seniorowi, że nie potrzebuje on preparatu, do którego zakupu zachęcał go przekaz reklamowy. To ogromna przestrzeń, która w momencie dostrzeżenia przez pacjenta będzie przez niego chętnie wykorzystywana i wpłynie na zmianę postrzegania farmaceutów.

Jestem przekonana, że powinniśmy nauczyć się kompleksowego patrzenia na pacjenta i interdyscyplinarnego działania na jego rzecz. Działania wszystkich profesjonalistów medycznych – lekarzy, farmaceutów, ale również pielęgniarek czy fizjoterapeutów – powinny się sumować na korzyść pacjenta. Co więcej, w żaden sposób nie stanowimy dla siebie konkurencji i powinniśmy zacząć głośno zadawać sobie pytania o to, w jaki sposób możemy sobie nawzajem pomóc, by opieka nad pacjentem była jeszcze lepsza.