Opieka farmaceutyczna. Porozmawiajmy o pacjentach geriatrycznych

Jednym z wyzwań zdrowotnych w populacji geriatrycznej są problemy z pamięcią. Czy farmaceuci mają narzędzia do tego, by stanowić pierwszy punkt diagnozujący ten problem w populacji? W jaki sposób mogą wspierać lekarzy w diagnozowaniu chorób otępiennych?

To bardzo trudne. Farmaceuta co do zasady nie powinien bowiem – na podstawie swoich obserwacji – odsyłać pacjenta na diagnostykę do specjalisty. Nie powinien również samodzielnie decydować o tym, które leki chory powinien odstawić. To wszystko należy realizować w porozumieniu z lekarzem rodzinnym. Już teraz nasz system wykonał kilka kroków w kierunku opieki koordynowanej, która stawia lekarza rodzinnego w roli osoby zarządzającej bezpieczeństwem zdrowotnym pacjenta. W tym kontekście wszyscy profesjonaliści – również farmaceuci – powinni stanąć obok tego lekarza i stanowić dla niego wsparcie.

Natomiast widzę w tym obszarze rolę farmaceuty, który zawiadamia lekarza rodzinnego lub też kieruje pacjenta do niego w momencie, kiedy w trakcie rozmowy o farmakoterapii i stosowanych lekach zauważy problem związany z radzeniem sobie. To może być pierwszy, niepokojący sygnał. Oczywiście przyczyną nieradzenia sobie z farmakoterapią może być bardzo skomplikowany schemat leczenia – wówczas powstaje pytanie o możliwość jego uproszczenia. Natomiast, jeśli schemat jest prosty, warto skierować pacjenta do lekarza i zasugerować potrzebę oceny funkcji poznawczych. Oczywiście musimy również pamiętać, że istnieje bardzo dużo odwracalnych przyczyn zaburzeń funkcji poznawczych i najbardziej klasyczną jest niedoczynność tarczycy.

To bardzo ciekawy wątek, który pokazuje, jak ważna jest dobra komunikacja z pacjentem oraz jego lekarzem. Od farmaceuty wymaga to przygotowania dobrego zestawu pytań o leki, na podstawie których będzie on widział, że chory nie radzi sobie z przyjmowaniem leków, co może być pierwszym sygnałem zaburzeń funkcji poznawczych.

Wspomniała Pani o młodym pokoleniu medyków. Na jednej z konferencji prof. Ryszard Gellert wskazał na potrzebę zmian w obrębie kształcenia przyszłych zawodów medycznych. Jednym z postulatów było kształcenie lekarzy, farmaceutów i przedstawicieli innych kierunków medycznych w tzw. zespołach wielodyscyplinarnych. Czy zgodzi się Pani z tym postulatem?

Zdecydowanie tak. Mówię to jako geriatra. Jeden z europejskich ekspertów, prof. Wainz, wskazał, że jeśli geriatra nie działa w zespole wielodyscyplinarnym – to oznacza, że nie jest dobrym geriatrą. I to definiuje kwintesencję pracy z pacjentem, ale również fundament opieki koordynowanej, którą budujemy w Polsce.
Jeśli na etapie szkolenia przeddyplomowego, to znaczy w trakcie studiów, pokaże się studentom, że gdy będą współpracować, to osiągną więcej niż w przypadku, gdy każdy z nich będzie realizował zadania samodzielnie, wówczas wchodząc w dorosłe, zawodowe życie, będą wiedzieli, że mogą budować takie zespoły i z tej współpracy wynika wiele pozytywnych zjawisk. Jestem przekonana, że w zespołach tkwi siła. Oczywiście każdy z jego członków może zdobyć wiedzę, doczytać badania, ale biorąc pod uwagę czas oraz ilość pracy, jaka spoczywa na barkach pracowników medycznych, zasadna jest praca w grupie i uzupełnianie się profesjonalistów. Tak sprawowana opieka daje możliwość spojrzenia na pacjenta z wielu perspektyw, co przekłada się na bardziej kompleksowe zaopiekowanie się chorym.

Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Wieczorkowska-Tobis
Lekarz, specjalistka geriatrii i medycyny paliatywnej, kierownik Katedry i Kliniki Medycyny Paliatywnej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Przewodnicząca Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego. Ukończyła podyplomowe studia z zakresu geriatrii na European Academy for Medicine of Ageing (Sion, Szwajcaria). Wiceprzewodnicząca Rady ds. Polityki Senioralnej przy Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej. Współautorka ponad 300 publikacji z dziedziny geriatrii i gerontologii. Wraz z prof. A. Neumann-Podczaską współtworzyła pierwszy w Polsce Punkt Opieki Farmaceutycznej (finansowany jako zadanie publiczne z funduszy miasta Poznania), wyróżniony przez Ministra Zdrowia nagrodą za innowacyjne wdrożenie. Uczestniczyła w pracach Pilotażu Przeglądów Lekowych zrealizowanego na podstawie Rozporządzenia MZ z dnia 2 grudnia 2021 r.