Probiotyki i prebiotyki w zespole jelita drażliwego (IBS)

Dodatkowo u osób z IBS ok. pięciokrotnie częściej niż w zdrowej populacji stwierdza się zespół SIBO. Jest to rodzaj dysbiozy przewodu pokarmowego, która polega na nadmiernym rozroście w jelicie cienkim bakterii typowych dla jelita grubego.

Stan dysbiozy wpływa na pozostałe czynniki sprzyjające IBS i odwrotnie, te czynniki mogą dodatkowo pogłębiać zmiany w składzie mikrobioty. Zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej przyczyniają się do aktywacji układu immunologicznego błony śluzowej jelita, zwiększenia przepuszczalności bariery jelitowej i powstania miejscowego stanu zapalnego. Mikrozapalenie nasila z kolei zaburzenia motoryki jelitowej oraz nadwrażliwość trzewną.

Przewlekły stres a równowaga mikrobioty

Nawet u 50–80% pacjentów z IBS występuje zależność między stresem (szczególnie przewlekłym) a wystąpieniem lub nasileniem objawów choroby. Narażenie zarówno na ostre, jak i przewlekłe stresory może skutkować zmianą składu mikrobioty w świetle jelita i w błonie śluzowej, ze zwiększeniem ilości szczepów prozapalnych. Ponadto stres i depresja mogą zwiększać przepuszczalność bariery jelitowej, co dodatkowo sprzyja rozwojowi stanu zapalnego i w efekcie nasila niekorzystne objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Potencjalne korzyści ze stosowania probiotyków w IBS

Modyfikując i normalizując zaburzony skład mikrobioty jelitowej, probiotyki mogą:

• łagodzić stan zapalny;
• zmniejszać nadwrażliwość trzewną;
• regulować motorykę przewodu pokarmowego;
• zmniejszać niekorzystną fermentację bakteryjną;
• wpływać na objętość i konsystencję stolca;
• zwiększać wydzielanie śluzu w błonie śluzowej jelita.

Dowody na skuteczność probiotyków w IBS

Ogólna ocena skuteczności probiotyków u pacjentów z IBS jest trudna ze względu na to, że:

• w badaniach stosowane są różne rodzaje i szczepy bakterii;
• badane preparaty mają różne postacie i dawki,
• badania często trwają krótko (do 8 tygodni), więc długoterminowa skuteczność i bezpieczeństwo probiotykoterapii nie są znane;
• w badaniach oceniane są różne punkty końcowe;
• przebieg i stopień nasilenia objawów IBS różnią się w zależności od pacjenta.

Z uwagi na te ograniczenia, choć probiotyki mogą mieć pozytywny wpływ na zmniejszenie negatywnych objawów ze strony przewodu pokarmowego, brakuje dowodów ostatecznie potwierdzających ich skuteczność we wspomaganiu leczenia IBS. Eksperci z Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii w wytycznych z 2018 roku sugerują, że ewentualne stosowanie probiotyków przez pacjentów z IBS powinno być ograniczone do konkretnych szczepów (lub mieszanek szczepów) przebadanych pod kątem skuteczności w IBS.

Stosowanie probiotyków może być korzystne w niektórych podgrupach pacjentów z IBS, np. u osób, u których przeważa postać biegunkowa.

Brakuje zgodności co do tego, czy lepiej stosować probiotyki jedno- czy wieloszczepowe. W metaanalizie z 2018 roku oraz przeglądzie systematycznym z 2019 roku wykazano, że stosowanie wieloszczepowych probiotyków może znacząco zmniejszać objawy związane z IBS (np. ból brzucha), podczas gdy preparaty jednoszczepowe okazały się mniej skuteczne. Z kolei wyniki wcześniejszej metaanalizy z 2016 pokazują, że lepsze efekty w postaci ogólnego zmniejszenia objawów IBS i poprawy jakości życia można osiągnąć, stosując preparaty jednoszczepowe.