Profilaktyka zdrowia: zadania dla farmaceuty

Rola farmaceutów w zakresie edukacji o racjonalnej antybiotykoterapii

Nadużywanie i niewłaściwe stosowanie antybiotyków to jedna z głównych przyczyn rosnącego zjawiska antybiotykooporności. Z powodu infekcji bakteriami antybiotykoopornymi na świecie umiera 2 mln ludzi rocznie, a w 2050 roku, jeżeli sytuacja nie ulegnie poprawie, będzie z tego powodu umierało 10 mln osób rocznie (OECD).

W 2022 roku Polska znajduje się w pierwszej dziesiątce krajów OECD, w których przyjmuje się najwięcej antybiotyków. Średnia dla krajów OECD to 17 dawek antybiotyków na 1 tys. mieszkańców na dzień. Polska jest powyżej tej średniej z 22 dawkami, co daje jej 7. miejsce w tym zestawieniu. Antybiotyki działają wyłącznie przeciw bakteriom, w przypadku chorób wirusowych są nieskuteczne.

Badania wskazują, iż polskie społeczeństwo ma znaczne braki i potrzebuje edukacji w zakresie stosowania antybiotyków i zjawiska antybiotykoterapii. Działalność farmaceuty w tym obszarze nie powinna ograniczać się jedynie do świadczenia usług farmaceutycznych w aptekach ogólnodostępnych, ale także angażować do wspólnych działań ma rzecz społeczności. Przykłady takiej współpracy pokazują wyniki badania, w którym omówiono działania studentów farmacji prowadzących warsztaty z zasad racjonalnej antybiotykoterapii dla uczniów szkół średnich. Praktyka dowodzi, że najefektywniejsze jest prowadzenie interwencji wielopłaszczyznowych angażujących farmaceutów, lekarzy oraz przedstawicieli opinii publicznej.

Rola farmaceutów w zakresie antykoncepcji

W ramach działań prozdrowotnych farmaceutów istotną rolę odgrywa edukacja w zakresie zasad antykoncepcji, w tym antykoncepcji postkoitalnej (doraźnej). W ostatnich latach w niektórych krajach farmaceuci zyskali uprawnienie do wydawania antykoncepcji doraźnej, co z jednej strony wiąże się z rozwojem usług farmaceutycznych, z drugiej natomiast z coraz częstszą zmianą kategorii leków z Rp (Rx) na OTC. Ponadto w wypadku dyspensowania antykoncepcji doraźnej farmaceuci mogą świadczyć dodatkowe usługi, np. w zakresie planowania innych form antykoncepcji niż doraźna, zwiększając tym samym świadomość kobiet na temat środków hormonalnych. Dodatkowo takie świadczenie może być szczególnie przydatne w miejscach, gdzie dostęp do porad lekarskich jest utrudniony. Co ważne, mimo że temat antykoncepcji postkoitalnej (doraźnej) budzi w Polsce wątpliwości natury etycznej oraz jest szeroko dyskutowany w mediach i polskim parlamencie, to badania naukowe pokazują, że opieka farmaceutyczna nad pacjentką przyjmującą antykoncepcję może być korzystnym świadczeniem realizowanym w ramach praktyki aptecznej.

Rola farmaceutów w opiece nad pacjentem geriatrycznym

Starzejące się społeczeństwo stanowi istotne wyzwanie dla systemów ochrony zdrowia w Polsce i na świecie. Farmaceuci odgrywają zatem istotną rolę w opiece nad pacjentami geriatrycznymi. Opieka ta przede wszystkim skupia się na wyszukiwaniu potencjalnych problemów lekowych oraz szukania rozwiązań mających na celu optymalizację farmakoterapii. Ponadto farmaceuci jako specjaliści w systemie ochrony zdrowia, mający bezpośredni kontakt z osobami starszymi, świadomi istotności działań profilaktycznych mają (podczas rozmów z pacjentami) wyjątkową okazję do promowania zachowań prozdrowotnych, które mogą się przyczynić w znaczący sposób do wczesnego wykrywania chorób, diagnostyki bezobjawowych schorzeń oraz zmniejszenia ilości niezasadnej antybiotykoterapii.

Podsumowanie

Wzorem innych krajów należy rozszerzyć kompetencje farmaceutów w Polsce. Zmiany prawno-systemowe w tym obszarze nie tylko odciążą sektor zdrowotny i wpłyną na poprawę stanu zdrowia populacji polskiej, lecz także mogą się przyczynić do znaczących oszczędności budżetowych. Dodatkowym plusem będzie także częściowe odciążenie pracy personelu medycznego, w tym lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.
Ponadto apteki są szczególnymi placówkami opieki zdrowotnej i ważne jest, by pacjenci zdawali sobie sprawę, że mogą w tym miejscu zaczerpnąć informacji zarówno o lekach, jak i szeroko rozumianej profilaktyce i promocji zdrowia.