Roślinna recepta na przeziębienie

Wokół zimno, wietrznie i nieprzyjemnie. Aura sprzyja obniżonej odporności i częstym infekcjom. W aptekach masowo pojawiają się pacjenci z typowymi objawami – katarem, kaszlem, gorączką oraz bólami głowy. Wśród szeroko dostępnych i często nadużywanych substancji, które przynoszą ulgę w objawach przeziębienia i grypy, warto przypomnieć naszym pacjentom dobrze znane i sprawdzone produkty pochodzenia naturalnego, które mogą stanowić alternatywną, skuteczną broń w walce z sezonowym osłabieniem.

Nieżyt nosa

Katar to nieodłączny element każdego przeziębienia. Wybór syntetycznych preparatów obkurczających błony śluzowe jest bardzo szeroki. Niestety, substancje tego typu nie powinny być stosowane dłużej niż kilka dni i dodatkowo mogą powodować uzależnienie. Preparaty roślinne, choć mniej popularne, mogą okazać się równie skutecznym sprzymierzeńcem w walce z katarem czy zatkanymi  zatokami. Leczenie z wykorzystaniem aromaterapii składnikami lotnymi przyczynia się do skrócenia czasu trwania objawów. Dzięki potwierdzonym antybakteryjnym właściwościom olejków eterycznych ewentualne zakażenia nie rozprzestrzeniają się dalej i ograniczają rozwój infekcji. Inhalacje pozwalają szybko usunąć wydzielinę, a także nawilżyć jamę nosową. Do przygotowania tzw. parówki najlepiej nadają się olejek rumiankowy (o działaniu przeciwzapalnym), a także olejek miętowy i eukaliptusowy o działaniu odkażającym. Rekomendując produkty roślinne do inhalacji, warto również pamiętać o złożonych preparatach gotowych, w których składzie jednocześnie znajdziemy kilka różnych olejków eterycznych. Pamiętajmy, żeby przed zastosowaniem inhalacji przepłukać nos wodą morską lub użyć produktu zmniejszającego obrzęk błon śluzowych (w sprayu), aby ułatwić wdychanie ulatniających się aromatów.

Kaszel suchy

Duszący, suchy kaszel, a także chrypka i towarzyszący jej ból to często pierwsze i czasem jedyne objawy rozpoczynającej się infekcji. W przypadku podrażnienia błony śluzowej gardła oprócz typowych leków o działaniu miejscowo znieczulającym lub przeciwbólowym pomocne mogą okazać się naturalne surowce śluzowe, powlekające i zmniejszające nad- wrażliwość receptorów w górnym odcinku układu oddechowego. Działanie roślin polecanych w suchym kaszlu i podrażnieniu gardła polega przede wszystkim na pokrywaniu zmienionej zapalnie błony śluzowej warstwą ochronną i zapobieganiu oddziaływania czynników drażniących na drogi oddechowe. Szerokie zastosowanie w niwelowaniu podrażnień i łagodzeniu suchego kaszlu znajdują surowce takie jak korzeń prawoślazu, który oprócz wysokiej zawartości śluzu w swoim składzie wyróżnia się przyjemnym smakiem i silnym działaniem łagodzącym. Interesujący jest także coraz częściej stosowany porost islandzki, który wykorzystuje się zarówno w podrażnieniach układu oddechowego, jak i pokarmowego. Oprócz dobroczynnego działania osłaniającego drogi oddechowe porost może hamować rozwój bakterii, co ma szczególne znaczenie na początku infekcji.

Od lat polecane są również kwiaty i liście malwy oraz kwiaty dziewanny – surowce będące najczęściej składnikami dostępnych bez recepty ziołowych syropów przeciwkaszlowych i tabletek do ssania.

Kaszel mokry

W przypadku kaszlu z towarzyszącą wydzieliną sugeruje się stosowanie surowców o działaniu rozrzedzającym śluz lub poprawiających ruch rzęskowy, skutecznie ułatwiających odkrztuszanie. Szczególnie popularny jest liść bluszczu, ze względu na wysoką zawartość saponin (wśród których najważniejsze to hederakozyd B i C, hederagenina i alfa-hederyna). W składzie syropów na kaszel mokry znaleźć można również ziele tymianku (który działa wykrztuśnie, ale także przeciwbakteryjnie) oraz eukaliptus bogaty w cyneol, który zapobiega rozwojowi infekcji. Należy również pamiętać o korze pierwiosnka lekarskiego z równie wysoką zawartością saponin – surowca, który wykazuje zarówno  działanie sekretolityczne, jak i wykrztuśne.

Coraz częściej w mokrym kaszlu polecane są wyciągi z pelargonii afrykańskiej, ze względu na potwierdzone działanie upłynniające śluz, a także hamujące namnażanie się bakterii w obrębie górnych dróg oddechowych. Pelargonia jest polecana zarówno profilaktycznie przy obniżonej odporności, jak i wspomagająco w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych.

Gorączka

Leki pochodzenia roślinnego, które wykazują bezpośrednie działanie obniżające  wysoką temperaturę, najczęściej zawierają salicylany. Substancje te w środowisku jelitowym ulegają hydrolizie do saligeniny, która zostaje utleniona do kwasu salicylowego o wszechstronnym działaniu na organizm. Wśród surowców tej grupy należy wymienić przede wszystkim korę wierzby, a także kwiat i ziele wiązówki. Ich działanie jest bardzo zbliżone. Mimo znacznie mniejszej za- wartości salicylanów wiązówka wykazuje porównywalnie wysoką aktywność przeciwbakteryjną i skuteczność w leczeniu przeziębienia.

Inną grupą surowców, które mogą obniżać temperaturę ciała (jednak niebezpośrednio), są surowce o działaniu napotnym. Zaliczają się do nich bardzo popularne (również w przeszłości) suszone kwiaty lipy oraz bzu czarnego, z których łatwo można przygotować napary czy syropy. Zastosowanie tych roślin w niewysokiej gorączce (37,5-38°C) przynosi oczekiwany efekt i może znacznie ograniczyć konieczność przyjmowania syntetycznych leków przeciwgorączkowych, szczególnie wśród dzieci. Dodatkowo, według dostępnych dowodów naukowych produkty z ekstraktem z bzu czarnego działają przeciwwirusowo (szczególnie w przypadku wirusów grypy) i mogą skracać czas trwania infekcji.

Domowa apteczka

W każdej kuchni można znaleźć szereg składników, które będą dodatkowo wspomagać organizm w czasie przeziębienia i infekcji. Niepodważalna jest skuteczność świeżego czosnku z przeciwbakteryjną allicyną czy dobrze znanego z dzieciństwa syropu z białej cebuli będącego bezpiecznym, roślinnym antybiotykiem.

Pamiętajmy również o naturalnym pszczelim miodzie, który złagodzi ból gardła i ograniczy suchy kaszel. Okres jesienno-zimowy to także czas pełnych witamin cytrusów i imbiru, dodatkowo wzmacniających odporność organizmu.

Leki pochodzenia naturalnego mogą stanowić oprócz podstawowych domowych sposobów (takich jak chłodne kompresy, gorące kąpiele, odpoczynek czy spożywanie dużej ilości płynów) skuteczne uzupełnienie terapii infekcji, także farmakologicznej. Pamiętajmy jednak, że gdy objawy przeziębienia utrzymują się dłużej niż 5-7 dni, konieczna jest wizyta u lekarza. To szczególnie istotne, aby wykluczyć u pacjenta występowanie grypy lub zakażeń bakteryjnych, wymagających zastosowania odpowiednich preparatów syntetycznych.

Profilaktyka

Niezależnie od pory roku i sezonu przeziębieniowego zachęcajmy pacjentów do działań profilaktycznych, takich jak prawidłowa, dobrze zbilansowana dieta czy zdrowy, aktywny tryb życia. Ograniczenie niezdrowych nałogów, przebywanie na świeżym powietrzu i odpowiednia ilość snu to czynniki, które w znacznym stopniu wpływają na odporność organizmu i pomagają unikać infekcji.

Tekst opublikowany w numerze 6/2019 czasopisma Recepta