Stosowanie leków a ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych

Leki obniżające ciśnienie a ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych

Częstość występowania zaburzeń psychicznych związanych z przyjmowaniem leków obniżających ciśnienie jest niska, niemniej osoby obarczone czynnikami ryzyka mogą doświadczać zmian nastroju, halucynacji oraz splątania. Wyniki dużego badania kohortowego opublikowanego w  2016 roku wykazały, że różne klasy leków obniżających ciśnienie mogą mieć różny wpływ na ryzyko hospitalizacji z powodu zaburzeń nastroju. Autorzy sugerowali, że antagonisty kanału wapniowego i beta-blokery zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń nastroju, podczas gdy inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE) i blokery receptora angiotensyny (ARB) wydawały się zmniejszać to ryzyko. W badaniu kohortowym, opublikowanym w 2020 roku zasugerowano, które dokładnie substancje mogą zmniejszać ryzyko rozwoju zaburzeń nastroju, z tym że w tym gronie znalazły się również beta-blokery oraz antagonisty kanału wapniowego. Należały do nich: enalapril oraz ramipril, amlodypina oraz werapamil oraz propranolol, atenolol, bisoprolol i karwedilol. Warto pamiętać, że większość piśmiennictwa na temat zaburzeń psychicznych związanych z lekami obniżającymi ciśnienie opiera się na opisach przypadków i seriach przypadków, a wyniki z kilku dostępnych dobrze kontrolowanych badań są niejednoznaczne.

Izotretynoina a ryzyko zaburzeń nastroju

Izotretynoina jest lekiem przeciwtrądzikowym z grupy retynoidów. Dane literaturowe przedstawiają dwa przeciwstawne poglądy na temat wpływu izotretynoiny na zaburzenia nastroju. Literatura psychiatryczna sugeruje związek przyczynowy między izotretynoiną i depresją, natomiast literatura dermatologiczna postuluje, że trądzik jest niezależnym czynnikiem ryzyka depresji, a izotretynoina może być stosowana w celu jej złagodzenia i leczenia trądziku. Dwa duże badania retrospektywne, oba opublikowane w 2010 roku wykazały, że u pacjentów przyjmujących izotretynoinę występują zmiany nastroju (częstość wzrastała wraz ze zwiększeniem dawki), mogące prowadzić do prób samobójczych. W opublikowanym w 2020 roku badaniu przeglądowym wykazano, że zaburzenia depresyjne, skłonności samobójcze, ale również bezsenność, zaburzenia lękowe, labilność emocjonalna i samookaleczenie były często zgłaszanymi działaniami niepożądanymi związanymi z przyjmowaniem izotretynoiny raportowanymi do FDA w latach 1997–2017. Autorzy zwracają uwagę, że zgłoszenia te należy rozpatrywać w kontekście zwiększonego nasilenia depresji i samobójstw wśród pacjentów z trądzikiem, a dane sugerują, że odsetek popełnionych samobójstw u pacjentów przyjmujących izotretynoinę może być niższy niż w ogólnej populacji USA. Podobne wnioski zawarto w badaniu obserwacyjnym opublikowanym w 2019 roku, w którym nie wykazano zwiększonego ryzyka wystąpienia depresji u pacjentów przyjmujących izotretynoinę w porównaniu z pacjentami z trądzikiem, którzy nie przyjmują izotretynoiny, wręcz przeciwnie – okazało się, że depresja wystąpiła w rzeczywistości nieco rzadziej wśród pacjentów leczonych izotretynoiną w porównaniu z grupą nieleczoną.

Wpływ antybiotyków na ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych

Ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych związanych ze stosowaniem antybiotyków jest niskie, jednak teoretycznie znaczące. Do klas antybiotyków o najwyższym potencjale wpływania na ośrodkowy układ nerwowy należą fluorochinolony (np. cyprofloksacyna) oraz penicyliny (np. amoksycylina). Wystąpienie objawów psychicznych jest najczęściej związane ze stosowaniem wysokich dawek leków lub stanem pacjenta, np. jego wiekiem lub chorobami współtowarzyszącymi. W większości przypadków przerwanie podawania antybiotyku prowadzi do szybkiego ustąpienia objawów. Przykłady antybiotyków mogących powodować zaburzenia psychiczne przedstawiono w Tabeli 3.

Najnowsze doniesienia wskazują również na możliwy związek podawania antybiotyków na zmiany w składzie mikrobiomu jelitowego oraz związanymi z nimi zaburzeniami w sygnalizacji osi jelitowo-mózgowej, które mogą wpływać na rozwój zaburzeń psychicznych, szczególnie u dzieci. Opublikowane w 2019 roku duże badanie obserwacyjne wykazało zależność pomiędzy podawaniem antybiotyków kobietom ciężarnym i dzieciom w pierwszych dwóch latach a zwiększonym ryzykiem późniejszego wystąpienia u dzieci zaburzeń snu, ADHD, zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych. Autorzy nie określili jednak, czy związek ten odzwierciedlał bezpośrednie skutki choroby, podawanych leków, czy właśnie wpływu na mikrobiom jelitowy. Wpływ zmian mikrobiomu przewodu pokarmowego na rozwój zaburzeń psychicznych jest obecnie intensywnie badany – w tym momencie jednak brakuje dużych metaanaliz, które określiłyby dokładny mechanizm oraz istotność tych zależności.

Źródło:
Tuszyński, P.K. (red). Psychiatria okiem farmaceuty. Leki psychotropowe, uzależnienia, choroby i zaburzenia psychiczne. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2021.