Stłuczenia – rozpoznanie i leczenie

Farmakologiczne możliwości zwalczania stłuczeń

Chcąc wspomóc leczenie stłuczenia, warto zaproponować pacjentowi metody farmakologiczne. Obejmują one stosowanie dostępnych w aptece preparatów, które wspomagają regenerację uszkodzonych tkanek i niwelują nieprzyjemne skutki urazu. Preparaty te można podzielić na kilka grup.

➡ Preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne

Z reguły najbardziej dokuczliwym objawem stłuczenia jest towarzyszący mu ból. Z tego względu warto zalecić pacjentowi preparaty na bazie substancji zaliczanych do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak diklofenak, ibuprofen, naproksen, etofenamat czy salicylany. Podstawą ich działania jest hamowanie aktywności cyklooksygenaz biorących udział w syntezie prostaglandyn z lipidów błon komórkowych. Prostaglandyny uczestniczą w rozwoju stanu zapalnego, a zahamowanie ich syntezy leży u podstaw przeciwbólowego i przeciwzapalnego działania NLPZ.
Preferowane jest ich podanie w formie preparatów zewnętrznych (maści, żele, aerozole), aby uniknąć działań niepożądanych występujących po podaniu doustnym i osiągnąć jak największe stężenie leku w stłuczonym obszarze. Dla osiągnięcia lepszych efektów można je aplikować po uprzednim schłodzeniu w lodówce. W przypadku bardzo bolesnych i rozległych stłuczeń może okazać się konieczne zastosowanie NLPZ lub innych leków przeciwbólowych w formie doustnej.

➡ Preparaty przeciwobrzękowe

W zwalczaniu pourazowych obrzęków oprócz opatrunku uciskowego, unieruchomienia i chłodzenia pomocne okazują się preparaty przeciwobrzękowe. Najpopularniejszym związkiem o takim działaniu jest octanowinian glinu występujący w postaci żelu na skórę lub tabletek do sporządzenia roztworu do okładów. Substancja ta wykazuje właściwości ściągające, zmniejsza obrzęk, a także działa lekko przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Warto jednak zaznaczyć, że preparatów na jego bazie nie używa się, jeśli podczas stłuczenia doszło do uszkodzenia skóry.

Obrzęki można także zniwelować, stosując preparaty zawierające escynę – związek pozyskiwany z nasion kasztanowca. Substancja posiada właściwości ochronne wobec naczyń krwionośnych, zmniejsza przepuszczalność ich ścian i wzmacnia je, przez co działa przeciwobrzękowo i przeciwwysiękowo. Escyna jest ponadto antyoksydantem, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwzapalne. Preparaty zawierające escynę dostępne są w formie żelu na skórę lub tabletek doustnych.

➡ Preparaty zwalczające zasinienia
Urazy prowadzą do powstawania krwiaków i zasinień, nawet jeśli zadba się o szybkie schłodzenie stłuczonego obszaru. Choć defekty te ustępują samoistnie, wielu pacjentów zgłasza się z prośbą o polecenie skutecznego preparatu, który pomoże usunąć zasinienie, szczególnie jeśli nieestetyczny siniak znajduje się na twarzy lub innych eksponowanych obszarach ciała. W takim przypadku warto zarekomendować preparaty na bazie heparyny. Ten organiczny związek jest polisacharydem produkowanym naturalnie przez bazofile i komórki tuczne. W warunkach fizjologicznych heparyna zapobiega powstawaniu skrzepu, ale nie działa fibrynolitycznie i nie rozpuszcza istniejących skrzepów. Stosowana miejscowo na skórę w formie żelu lub kremu wykazuje miejscowe działanie przeciwzakrzepowe, usprawnia przepływ krwi i przyspiesza wchłanianie krwiaków podskórnych. Działa także przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo.

Skuteczne jest stosowanie preparatów w formie maści i żelu zawierających wyciąg w kwiatów arniki. Surowiec ten bogaty w laktony seskwiterpenowe, flawonoidy i garbniki wykazuje działanie plejotropowe. Przede wszystkim usprawnia krążenie, przez co dochodzi do szybszego wchłonięcia powstałego zasinienia. Posiada także właściwości przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, wzmacniające naczynia krwionośne i antyseptyczne.

➡ Preparaty dezynfekujące
Ich zastosowanie jest uzasadnione, jeśli w wyniku urazu doszło do otarcia lub naruszenia naskórka. Środki odkażające w formie płynu lub aerozolu należy zastosować bezpośrednio na skórę, a następnie zaopatrzyć stłuczone miejsce za pomocą kompresu z jałowej gazy przymocowanego bandażem lub przylepcem.

➡ Preparaty o wielokierunkowym działaniu
Oprócz produktów jednoskładnikowych na rynku aptecznym dostępne są również preparaty wieloskładnikowe, które wykazują wielokierunkowe działanie w zwalczaniu objawów stłuczenia. Można wśród nich zaleźć maści i żele zawierające zarówno substancje przeciwbólowe i przeciwzapalne, jak i heparynę i escynę. Spotyka się także połączenia octanowinianu glinu z wyciągiem z arniki, nagietka oraz mentolem. Istnieją również preparaty oparte na składnikach pochodzenia roślinnego otrzymywanych z arniki, nagietka, kasztanowca lub żywokostu.

Leczenie wspomagające

Rozległe stłuczenia wymagają dłuższego leczenia, szczególnie jeśli zlokalizowane są w sąsiedztwie stawów. Powrót do pełnej sprawności wspomagają metody fizjoterapeutyczne, m.in. kinesiotaping, inaczej plastrowanie dynamiczne (ang. kinesiology taping). Idea opracowanej w Japonii metody polega na odpowiednim aplikowaniu na skórę elastycznych, przylepnych taśm. Wytworzone dzięki nim fałdy na powierzchni skóry powodują zwiększenie podskórnej przestrzeni międzytkankowej, co przynosi wiele korzyści: obniża ciśnienia krwi, przywraca prawidłowe mikrokrążenie krwi i przepływ chłonki, normalizuje napięcie mięśniowe, zmniejsza drażnienie receptorów czuciowych oraz przywraca pełny zakres ruchu. Udowodniono, że zastosowanie kinesiotapingu w drugiej dobie po stłuczeniu przyczynia się do znacznej redukcji bólu, obrzęku i krwawych wybroczyn podskórnych.
W zwalczaniu skutków stłuczenia pomocne okazują się również inne zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak laseroterapia, elektroterapia, zabiegi z wykorzystaniem ultradźwięków oraz pola magnetycznego małej częstotliwości. Dla odzyskania pełnej sprawności i bezbolesnej ruchomości wprowadza się również indywidualną terapię, która obejmuje delikatne techniki mięśniowo-powięziowe oraz mobilizacje stawowe.

O tym pamiętajmy!

Choć stłuczenia szybko się regenerują i w niedługim czasie zanikają bez śladu, nie powinno się ich bagatelizować. Zaleca się ich baczną obserwację, a w przypadku nieswoistych symptomów wskazana jest konsultacja lekarska. Niepokój powinny wzbudzić takie objawy, jak: nieustępujący, wręcz narastający ból, uczucie drętwienia, zaburzenia czucia, silny obrzęk i rozległy krwiak. Bezwzględnym wskazaniem do wizyty u specjalisty są stłuczenia w obrębie głowy, szyi i kręgosłupa, a także urazy dotyczące dzieci i osób starszych. Aby wykluczyć inne rodzaje urazów oraz potencjalne powikłania, konieczne jest przeprowadzenie badania ultrasonograficznego (USG) lub radiologicznego (RTG).

Źródła

1. Rutter P. Opieka farmaceutyczna. Wydawnictwo Urban&Partner, 2018.
2. Janiec W. Kompendium farmakologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012.
3. Chydzyński W. Techniki kinezyterapeutyczne stosowane w rehabilitacji [w:] Kiwerski J, red. Rehabilitacja medyczna. Warszawa: Wyd. Lek. PZWL, 2005: 70–93.
4. Zimmer K. Krioterapia ogólna w medycynie sportowej. Sport Wyczynowy 2003; 5: 6.
5. Jezierski C. Kriostymulacja w reumatologii, traumatologii, ortopedii i odnowie biologicznej. Cz. IV: Zastosowanie kriostymulacji w leczeniu urazów narządu ruchu. Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna 2009; 15(1): 32–34.