Zespół suchego oka z perspektywy farmaceuty

Jaki preparat nawilżający wybrać?

Według przeglądów systematycznych (w tym przeglądu Cochrane z 2016 roku) wszystkie składniki nawilżających kropli do oczu mają porównywalną skuteczność. Wybór można więc oprzeć na preferencjach pacjenta co do częstości stosowania i rodzaju opakowania.

Prowadzenie badań porównawczych w zakresie skuteczności preparatów jest jednak utrudnione z uwagi na brak standaryzacji w odniesieniu do ciężkości choroby oraz miary wyników.

Zasady wyboru preparatu nawilżającego

Poniżej przedstawiono kilka wskazówek dotyczących wyboru preparatów nawilżających:

1. Żele i maści charakteryzują się znacznie większą lepkością niż krople, dzięki czemu dłużej utrzymują się na powierzchni gałki ocznej (czyli tym samym nie wymagają aż tak częstego dawkowania jak krople), ale co za tym idzie – powodują znaczne zaburzenia widzenia po aplikacji i z tego powodu zalecane są do stosowania na wieczór, przed snem.
2. Im bardziej gęste krople, tym rzadsze może być dawkowanie, ale też słabsze właściwości oczyszczające oko, rozcieńczające i wypłukujące substancje prozapalne. Przykładowo dla osoby starszej lepszym wyborem będą krople z hialuronianem sodu w stężeniu 0,4%, które można rzadziej dawkować, osobie pracującej w zapylonym środowisku lepiej polecić rzadsze krople zawierające 0,2% lub 0,1% roztwór hialuronianiu sodu, które należy częściej stosować, dzięki temu oko będzie lepiej oczyszczane, a kierowcy również lepiej polecić rzadsze krople zawierające 0,2% lub 0,1% roztwór hialuronianiu sodu, które nie wywołują poważnego zaburzenia widzenia.
3. Do przewlekłego stosowania należy zarekomendować preparaty pozbawione konserwantów. Preparaty „sztucznych łez” zawierające konserwanty są dobrze tolerowane, jeśli stosuje się je doraźnie, przez krótki czas, stosowane długotrwale mogą wywoływać podrażnienia i zaostrzać objawy ZSO.
4. Osobom noszącym soczewki kontaktowe również lepiej polecać preparaty pozbawione konserwantów. Konserwanty mogą bowiem oddziaływać z soczewkami i zmieniać ich właściwości (np. zabarwienie).
5. Dokonując wyboru preparatu, wartozwrócić uwagę na łatwość aplikacji. Dla przykładu dla osób starszych czy osób ze zmianami reumatycznymi trudniejsze może być korzystanie z kropli w minimsach lub kropli, które występują w opakowaniu typu ABAK czy OSD.

Preparaty dodatkowe

Można spotkać się z zaleceniami dotyczącymi suplementacji kwasów omega-3 w diecie jako terapii wspomagającej leczenie ZSO.

Przegląd Cochrane z 2019 roku wykazał, że chociaż wiele dowodów potwierdzających skuteczność takiego postępowania jest wątpliwych, można zauważyć, że stosowanie suplementów zawierających długołańcuchowe kwasy tłuszczowe omega-3 w połączeniu ze standardowymi zabiegami stosowanymi u tych chorych (np. preparatami sztucznych łez, ciepłymi okładami na powieki) przynosi większe korzyści w zakresie zmniejszenia nasilenia objawów w porównaniu z samym standardowym leczeniem.

Autorzy przeglądu systematycznego obejmującego 9 badań z randomizacją i podwójnie ślepą próbą (z udziałem łącznie 716 pacjentów), w którym oceniano wpływ wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pochodzących z oleju rybnego, rokitnika, oleju z wiesiołka, siemienia lnianego i oleju z ogórecznika, wykazali, że pod wpływem suplementacji poprawiła się ocena objawów, wg Kwestionariusza OSDI zmniejszyło się pieczenie oraz odpowiedź zapalna. Suplementacja nie miała jednak wpływu na objętość łez ani stabilność filmu łzowego.

Higiena powiek i ciepłe okłady na oczy

Z uwagi na to, że najczęstszą przyczyną ZSO są zaburzenia w obrębie gruczołów łojowych Meiboma zlokalizowanych w brzegach powiek (może np. dochodzić do ich zatkania lub stanu zapalnego), bardzo ważną rolę w leczeniu ZSO odgrywa prawidłowa higiena powiek.

W przypadku toczącego się stanu zapalnego w obrębie brzegów powiek pomocne są także ciepłe suche okłady oraz masaż powiek. Do wykonywania ciepłych okładów można polecić rozgrzewające maseczki wielorazowego użytku. Ciepłe okłady poprawiają ukrwienie powiek oraz upłynniają wydzielinę z gruczołów.

Modyfikacja stylu życia zalecana w zespole suchego oka

Istnieje kilka prostych sposobów, które mogą pomóc choremu w zmniejszeniu dolegliwości związanych z ZSO. Takie sposoby to:

• Unikanie sytuacji, o których wiadomo, że zwiększają parowanie filmu łzowego (np. palenie tytoniu, dym, silny wiatr, zimne powietrze, suche powietrze, klimatyzacja).
• Przestrzeganie higieny pracy z komputerem – umieszczenie monitora komputera 10–20 stopni poniżej poziomu oczu, tak aby zmniejszyć wielkość szpary powiekowej i zredukować parowanie filmu łzowego, dbałość o dobre oświetlenie, robienie przerw w trakcie pracy z komputerem, a także korzystanie z aplikacji przypominających o mruganiu.
• Zakup nawilżacza powietrza do domu i/lub miejsca pracy.
• Prawidłowa korekcja okularowa.
• Zwiększone spożycie wody i zmniejszenie spożycia alkoholu.

Źródło:
Tuszyński, P.K. (red). Leki oczne i schorzenia okulistyczne. Zasady leczenia, receptura i suplementacja. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2020.