Trądzik z perspektywy farmaceuty

W terapii trądziku pospolitego farmaceuta dysponuje szeregiem preparatów dostępnych bez recepty. Przy cięższych postaciach choroby powinien jednak skierować pacjenta do dermatologa.

Trądzik pospolity jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się występowaniem zmian skórnych w postaci zaskórników, grudek i krost, najczęściej  na  twarzy,  ramionach i plecach. Zwykle dotyka osoby w okresie dojrzewania, ale może występować także u  dzieci  lub u osób dorosłych.

Mimo że sama choroba nie stanowi zagrożenia dla życia, zmiany w wyglądzie prowadzą do drastycznego obniżenia samooceny, zaburzeń lękowych, a w skrajnych przypadkach do depresji i występowania myśli samobójczych. Dlatego tak ważne jest, żeby pacjentem z trądzikiem dobrze się zaopiekować. Wszystkich klientów przychodzących do apteki z trądzikiem ciężkim i większość z umiarkowanym odsyłamy do dermatologa. Zbyt późno włączone leczenie zwiększa   ryzyko blizn i proponując preparaty bez recepty, możemy opóźnić pierwszą wizytę u lekarza.

Objawy, przebieg i powikłania trądziku pospolitego

• nadmierne wydzielanie łoju przez gruczoły łojowe,
• zmiany niezapalne (zamknięte i otwarte zaskórniki oraz grudki),
• zmiany zapalne: guzki i krosty,
• blizny, rumień oraz przebarwienia.

Przeciwtrądzikowe preparaty bez recepty

W przypadku trądziku o łagodnym i umiarkowanym przebiegu pacjenci często zgłaszają się do nas, prosząc o polecenie jakiegoś preparatu bądź pytając o konkretny środek. Niezależnie od stosowanej metody leczenia warto poinformować pacjenta, że poprawa stanu skóry może nie wystąpić od razu, ale wymagać kilku tygodni terapii. Dodatkowo w przypadku niektórych środków warto uprzedzić, że początkowo może wystąpić przejściowe pogorszenie stanu skóry. W terapii trądziku pospolitego często wykorzystywane są dostępne bez recepty preparaty o działaniu keratolitycznym, przeciwbakteryjnym, przeciwłojotokowym i przeciwzapalnym. Wśród substancji czynnych dostępnych bez recepty wyróżnia się nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy i kwas salicylowy.

NADTLENEK BENZOILU

Nadtlenek benzoilu wykazuje łagodne działanie przeciwzaskórnikowe oraz przeciwzapalne, dodatkowo hamuje rozwój bakterii Propionibacterium acnes. Preparat przeznaczony jest do stosowania miejscowego w przypadku trądziku łagodnego i umiarkowanego. Dostępny jest w preparatach jednoskładnikowych lub w preparatach złożonych z miejscowymi retinoidami oraz z antybiotykami stosowanymi miejscowo lub doustnie. W czasie terapii należy chronić skórę przed nadmierną ekspozycją na słońce. Należy również unikać nakładania preparatu w okolicy brwi, brody i granicy skóry z włosami, jak również kontaktu produktu z odzieżą, ze względu na jego właściwości wybielające.

KWAS AZELAINOWY

Kwas azelainowy jest naturalną substancją występującą w żywności. Wykazuje działanie keratolityczne, przeciwbakteryjne (względem P. acnes, nie prowadząc do rozwoju oporności), przeciwzapalne (pomocne w zaognionych stanach), przeciwłojotokowe i odbarwiające. Kwas azelainowy dostępny jest w postaci żelu (w stężeniu 15 proc.) i kremu (20 proc.). Krem jest lepszym wyborem w przypadku przesuszonej skóry, a żel – nasilonego łojotoku. Preparaty z kwasem azelainowym zaleca się stosować miejscowo dwa razy dziennie, rano i wieczorem, wcierając niewielką ilość w skórę. W przypadku wystąpienia podrażnień można zmniejszyć dawkowanie do stosowania raz dziennie. Poinformuj pacjenta, że choć wyraźnej poprawy stanu skóry można oczekiwać już po 4 tygodniach stosowania, uzyskanie optymalne- go wyniku leczenia może wymagać kilku-, a nawet dwunastomiesięcznej terapii. Przez cały okres leczenia należy stosować kremy z filtrem UVA i UVB.

KWAS SALICYLOWY I INNE SUBSTANCJE CZYNNE

Kwas salicylowy wykazuje działanie keratolityczne, przeciwzaskórnikowe i przeciwłojotokowe. Substancja lecznicza stosowana jest w łagodnych postaciach trądziku, u pacjentów posiadających skórę wrażliwą. Choć mniej skuteczny niż nadtlenek benzoilu czy tretynoina, lek jest lepiej tolerowany i tani. Możemy także zarekomendować dostępne bez recepty preparaty do stosowania pomocniczego, zawierające mentol, rezorcynę, kwas borowy, tymol, wyciąg z kłącza pięciornika i ichtiol. Warto przy okazji poinformować pacjenta, żeby preparaty do stosowania miejscowego aplikował na całą powierzchnię zmienionej chorobowo skóry, a nie tylko punktowo na występujące już wykwity. Takie nakładanie leku nie wystarcza, ponieważ poza widocznymi wypryskami występują też mikrozaskórniki niewidoczne gołym okiem.

Miejscowe leki przeciwtrądzikowe na receptę

Leczenie miejscowe stanowi podstawę postępowania w terapii trądziku i jest wystarczające u około 60 proc. pacjentów. Porównanie preparatów złożonych stosowanych w leczeniu trądziku pospolitego przedstawiono w tabeli (na następnej stronie).

RETINOIDY

Retinoidy to grupa pochodnych witaminy A – naturalnych i syntetycznych. Stosowane zewnętrznie zapobiegają powstawaniu mikrozaskórników oraz powodują opróżnianie ujść mieszków włosowych z mas rogowłojowych, co prowadzi do ułatwienia odprowadzania łoju. Środki te wykazują też bez- pośrednie właściwości przeciwzapalne – najskuteczniejszy w tym zakresie wydaje się adapalen. W aptece dostępne są następujące retinoidy: tretynoina, izotretynoina oraz analogi retinoidów: adapalen, tazaroten. Wszystkie leki zawierające retinoidy są tylko na receptę, ale warto pamiętać, że mogą być również składnikami kosmetyków.

Do najczęstszych działań niepożądanych należą podrażnienia skóry, których manifestacją jest rumień, złuszczanie, suchość, pieczenie, świąd oraz nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne. Ze względu na ryzyko wystąpienia efektów ubocznych, początek leczenia często przebiega według schematu:

• pierwszy tydzień – raz dziennie, co trzeci dzień,
• drugi tydzień – raz dziennie, co drugi dzień,
• kolejne tygodnie – raz dziennie, codziennie. Należy przypomnieć pacjentowi o nawilżaniu skóry, ochronie oczu, ust, błon śluzowych oraz o fotoprotekcji. Trzeba go uprzedzić, że początkowo może wystąpić pogorszenie stanu skóry, jednak po około dwóch miesiącach powinna nastąpić znacząca poprawa.