Wybór nebulizatora dla całej rodziny – jak doradzić pacjentowi odpowiedni sprzęt?

Nebulizatory stają się coraz popularniejszym sprzętem medycznym na wyposażeniu domowych apteczek.
Ich popularność rośnie szczególnie wśród rodziców małych dzieci, które często chorują na infekcje górnych dróg oddechowych. W aptekach mamy szeroki wybór tego sprzętu, warto jednak znać różnice między poszczególnymi modelami i wiedzieć, jak doradzić pacjentowi ten najodpowiedniejszy,
dostosowany do jego potrzeb.

Czym jest nebulizator – zasada działania

Nebulizacja to zabieg polegający na dostarczeniu do dróg oddechowych leku w postaci aerozolu (zawieszonych w gazie cząstek substancji leczniczej). W zależności od rozmiarów cząstek docierają one do różnych obszarów dróg oddechowych. Te największe (20–100 μm) docierają jedynie do nosa, jamy ustnej i gardła. Cząstki wielkości 6–12 μm mogą dotrzeć do tchawicy i oskrzeli, a te w rozmiarze 1–5 μm – do pęcherzyków płucnych.

Nebulizator jest częścią inhalatora, która rozbija płyn na cząsteczki mniejsze od pary, umożliwiając im dotarcie do głębszych struktur dróg oddechowych. Od jakości nebulizatora zależy rozmiar tych cząstek i skuteczność terapii.

Oprócz działania miejscowego, aerozol leczniczy może wywoływać efekt ogólnoustrojowy. Wynika to z tego, że pęcherzyki płucne mają dużą powierzchnię wchłaniania i rozbudowany system naczyń włosowatych.

Rodzaje nebulizatorów

Podstawowy podział nebulizatorów pozwala wyróżnić urządzenia:

• pneumatyczno-tłokowe
• (z kompresorem),
• siateczkowe
• (membranowe, typu MESH),
• ultradźwiękowe.

Najbardziej popularne nebulizatory to pneumatyczno-tłokowe, inaczej określane jako kompresorowe. W tych urządzeniach praca silnika powoduje, że sprężone powietrze przepływa przez dyszę i rozpręża się po drugiej stronie, zasysając lek. W tym miejscu dochodzi do rozbicia roztworu/zawiesiny leku na drobne cząsteczki za pomocą strumienia gazu o dużej prędkości. Aby nebulizacja była skuteczna, cząstki leku o najmniejszej średnicy opuszczają urządzenie i przez maseczkę przedostają się do dróg oddechowych osoby inhalowanej. Większe cząsteczki spływają do pojemnika, aby ponownie ulec rozproszeniu do odpowiednich rozmiarów.

W inhalatorach siateczkowych do rozbicia leku na mniejsze cząsteczki dochodzi poprzez drgania zainstalowanej w sprzęcie membrany. Dzięki temu powstający aerozol jest monodyspersyjny, a średnica cząstek jest bardzo mała. W porównaniu z inhalatorem kompresorowym, w którym aerozol składa się z cząstek o różnej średnicy (a te większe wracają do urządzenia, aby ulec dyspersji), proces inhalacji powinien trwać krócej. W tradycyjnych inhalatorach pneumatyczno-tłokowych należy liczyć się z tym, że podanie kilku ml roztworu będzie trwało 10–20 minut. Szczególnie w przypadku niecierpliwych dzieci, może stanowić to problem.

Ponadto inhalator membranowy pracuje zdecydowanie ciszej od nebulizatora z silnikiem pneumatyczno-tłokowym, ma też zdecydowanie mniejsze rozmiary. Duża ich część jest zasilana bateriami. Dzięki temu świetnie się nadają do przeprowadzania inhalacji np. w podróży.
Niestety, inhalatory membranowe są dużo bardziej podatne na uszkodzenia, a także droższe od nebulizatorów pneumatyczno-tłokowych.

Ze względu na obecność membrany, nie powinno się stosować płynów, które mogą ją zapchać, np. roztworów kwasu hialuronowego. Należy również zwrócić uwagę pacjentowi, że o membranę należy odpowiednio dbać i czyścić ją po zakończonych inhalacjach.
Trzecim rodzajem nebulizatorów są urządzenia ultradźwiękowe, które do rozpraszania roztworów/zawiesin wykorzystują ultradźwięki. Metoda ta ma jednak wady, ponieważ nie wszystkie leki można w ten sposób podać. Inhalatorów ultradźwiękowych nie wolno stosować do sterydoterapii ani podawania antybiotyków, ponieważ ultradźwięki mogą zmieniać struktury leków. W praktyce wykorzystuje się je do nebulizacji leków mukolitycznych lub soli fizjologicznej.

Te inhalatory, podobnie jak siateczkowe, pracują cicho, ale powstały aerozol charakteryzuje się dużą gęstością cząstek, co może podrażniać układ oddechowy, szczególnie u niemowląt. Z tego powodu inhalatory ultradźwiękowe przeznaczone są dla pacjentów powyżej 1. roku życia.