Najnowsze leki przeciwcukrzycowe

Cukrzyca, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), to przewlekła choroba metaboliczna, która występuje, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub nie jest w stanie skutecznie wykorzystywać własnej insuliny w procesie metabolizmu cukrów pochodzących ze spożywanej żywności.

Cukrzyca typu 2 – charakterystyka i leczenie

Niekontrolowana lub nieleczona cukrzyca charakteryzuje się zwiększonym poziomem glukozy we krwi (hiperglikemia), który przyczynia się do poważnego uszkodzenia narządów wewnętrznych, w tym serca, naczyń krwionośnych, oczu, nerek i nerwów. Chorzy na cukrzycę typu 2, która stanowi około 90% wszystkich przypadków zachorowań, najczęściej wytwarzają własną insulinę, ale w niewystarczającej ilości lub ich organizm nie jest w stanie jej właściwie wykorzystywać (jest to tzw. insulinooporność).
Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) poinformowała, że w 2017 roku w Polsce częstość występowania cukrzycy wyniosła 7,6%, natomiast w 2045 roku ma wynieść 9,5%. Dane wskazują, że w naszym kraju jest ponad 2,2 miliona pacjentów cierpiących na cukrzycę. Całkowite wydatki na opiekę zdrowotną spowodowane tą chorobą wyniosły w 2017 roku 2,5 miliarda USD.

Główną przyczyną przedwczesnej umieralności osób chorujących na cukrzycę typu 2 są choroby układu sercowo-naczyniowego. Jednym z czynników predysponujących do zwiększonego ryzyka wystąpienia incydentów naczyniowych są zaburzenia równowagi między układami krzepnięcia i fibrynolizy, co określane jest jako trombofilia cukrzycowa. Badania wykazują, że cukrzyca wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy i aktywacją układu krzepnięcia krwi. Zaburzenia hemostazy występujące u osób z cukrzycą typu 2 mogą zostać podzielone na następujące fazy: proces krzepnięcia i tworzenia skrzepu, upośledzony układ fibrynolizy, dysfunkcja śródbłonka naczyniowego oraz nadreaktywność płytek krwi.

Farmakoterapia cukrzycy typu 2 rozpoczyna się od modyfikacji stylu życia. Prawidłowe żywienie oraz aktywność fizyczna mają istotne znaczenie w poprawie ogólnego stanu zdrowia pacjentów oraz profilaktyce i leczeniu przewlekłych powikłań. Jeśli pomimo zmiany stylu życia nie udaje się utrzymać optymalnej kontroli metabolicznej choroby, należy zastosować doustny lek przeciwcukrzycowy.

Metformina jest lekiem pierwszego wyboru przy rozpoczynaniu leczenia farmakologicznego w cukrzycy typu 2, o ile nie jest przeciwwskazana lub źle tolerowana. Gdy insulinooporność postępuje, a opcja monoterapii staje się niewystarczająca do kontrolowania poziomu glukozy we krwi, należy dodać drugi lek (np. pochodną sulfonylomocznika, inhibitor SGLT2 lub agonistę receptora GLP-1). Postępujący charakter cukrzycy typu 2 i spadek wytwarzania insuliny endogennej wymagają podania egzogennej insuliny.

Do najnowszych leków hipoglikemizujących zaliczamy inhibitory transportera sodowo-glukozowego typu 2 (iSGLT2 – sodium-glucose cotransporter type 2 inhibitors) oraz agonistów receptora glukagonopodobnego peptydu typu 1 (GLP1 RA – glucagon-like peptide 1 receptor agonists). Leki z tych grup wykazały istotny potencjał w redukcji zdarzeń sercowo-naczyniowych, co sprawiło, że w opinii internistów, kardiologów, nefrologów oraz diabetologów preparaty z obu grup uplasowały się wysoko w algorytmach leczenia chorych z cukrzycą i przewlekłą chorobą nerek.

Inhibitory transportera sodowo-glukozowego typu 2 (flozyny)

Dziewięćdziesiąt procent przesączonej w kłębuszkach nerkowych glukozy jest wchłanianych zwrotnie w początkowym odcinku cewki bliżej nefronu. Jedna cząsteczka glukozy wraz z jednym kationem sodowym transportowane są przez kotransporter glukozowo-sodowy 2 (SGLT2) ze światła kanalika bliższego do wnętrza komórek epithelium kanalików. Transport glukozy odbywa się na zasadzie wtórnego transportu czynnego zgodnie z gradientem sodu, generowanego przez ATPazę Na/K. Następnie na zasadzie dyfuzji ułatwionej cząsteczka glukozy przenoszona jest z wnętrza komórki przy udziale nośnika GLUT 2 (glucose transporter 2). Pozostałe 10% glukozy reabsorbowane jest w dalszym odcinku cewki bliższej przez ko-transporter SGLT1 (1 cząsteczka glukozy na 2 kationy sodowe) i GLUT 1.

Kotransporter SGLT1 jest systemem transportującym glukozę i galaktozę o wysokim powinowactwie i małej wydajności; odpowiada za wchłanianie glukozy i galaktozy spożywanej w diecie. Poza nerkami nośnik ten występuje też w mózgu, mięśniach szkieletowych i mięśniu sercowym, wątrobie oraz płucach. Kotransporter SGLT2 jest nośnikiem o niskim powinowactwie do glukozy i dużej wydajności, zlokalizowany jest prawie wyłącznie w komórkach kanalików bliższych nefronu.

Aktualnie w Polsce zarejestrowane są trzy leki z grupy inhibitorów kotransportera SGLT-2: dapagliflozyna, empagliflozyna oraz kanagliflozyna.