Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, profilaktyka i leczenie

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji węglowodanów powodujące zwiększenie stężenia glukozy we krwi, które po raz pierwszy zostało rozpoznane w ciąży.

Typowa cukrzyca ciążowa, która mija wraz z porodem, jest zwykle rozpoznawana między 24. a 28. tygodniem ciąży. Stwierdzenie glikemii powyżej normy we wcześniejszych tygodniach ciąży może wskazywać na cukrzycę typu 2 nierozpoznaną przed ciążą lub cukrzycę typu 1, która rozwija się podczas ciąży.

Do rozwoju cukrzycy predysponuje kilka czynników:

• cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach,
• wiek >35. roku życia,
• nadwaga lub otyłość,
• nadciśnienie tętnicze przed ciążą,
• urodzenie więcej niż dwojga dzieci,
• urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg,
• urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
• zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie,
• występowanie w rodzinie cukrzycy typu 2,
• zespół policystycznych jajników.

Częstość występowania cukrzycy ciążowej w Europie szacuje się na 5,4% z dynamiczną tendencją wzrostową. W większości przypadków cukrzyca ciężarnych ustępuje w okresie połogu, jednak samo wystąpienie cukrzycy ciążowej stanowi swego rodzaju sygnał ostrzegawczy dla kobiety – wskazuje, że organizm ma predyspozycję do zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Może się to wiązać z późniejszym rozwojem cukrzycy typu 2. W związku z tym należy zadbać, aby zminimalizować czynniki rozwoju tej choroby. Do sposobów zapobiegania rozwojowi cukrzycy typu 2 należy zdrowy tryb życia, czyli utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna i właściwe żywienie.

Rozpoznanie cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa zwykle nie powoduje żadnych objawów, dlatego w celu jej rozpoznania u kobiety w ciąży należy w określonym czasie oznaczyć stężenie glukozy we krwi. Kobiety, u których występują czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy

ciążowej, powinny zaraz po stwierdzeniu ciąży otrzymać od lekarza ginekologa zalecenie wykonania doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT), polegającego na oznaczeniu glikemii na czczo oraz po jednej i dwóch godzinach po spożyciu 75 g glukozy.

Pozostałe ciężarne powinny otrzymać zalecenie oznaczenia stężenia glukozy we krwi na czczo. Dalsze postępowanie zależy od uzyskanego wyniku. Jeżeli stężenie glukozy na czczo wynosi <5,1 mmol/l (92 mg/dl), wynik jest prawidłowy. W tej sytuacji lekarz powinien zalecić kolejny doustny test tolerancji glukozy (krzywą cukrową) między 24. a 28. tygodniem ciąży. Z kolei jeżeli stężenie glukozy wynosi powyżej 5,1 mmol/l (92–125 mg/dl), wynik jest nieprawidłowy i lekarz powinien zalecić jak najszybciej wykonanie doustnego testu tolerancji glukozy z 75 g glukozy.

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej (wg WHO 2013) na podstawie testu OGTT z użyciem 75 g glukozy:

1) glikemia na czczo 5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl),
2) glikemia w 1 h OGTT ≥ 10 mmol/l (180 mg/dl),
3) glikemia w 2 h OGTT 8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl).

Do ustalenia rozpoznania wystarczy spełnienie jednego z tych kryteriów.

Podczas wykonywania testu OGTT należy przestrzegać kilku ważnych zasad:

• przed wykonaniem testu ciężarna powinna odżywiać się jak dotychczas, wynik testu wykonanego w trakcie stosowania diety cukrzycowej jest niemiarodajny;
• testu nie należy wykonywać podczas gorączki, infekcji i ostrych zachorowań;
• pierwsze pobranie krwi powinno nastąpić na czczo, po minimum 8 godzinach od spożycia ostatniego posiłku i wypicia płynu;
• po pobraniu krwi na czczo ciężarna powinna wypić 75 g glukozy rozpuszczonej w 250–300 ml wody (bez dodatków) w ciągu 5 minut;
• przez 2 godziny po wypiciu glukozy ciężarna powinna czekać w pozycji siedzącej (lub leżącej) na kolejne pobranie krwi;
• aktywność fizyczna wpływa na wynik testu i czyni go niemiarodajnym;
• podczas 2 godzin oczekiwania na kolejny pomiar nie wolno spożywać posiłków, pić płynów ani palić papierosów.

Jeżeli w doustnym teście tolerancji glukozy wartość któregokolwiek pomiaru glikemii jest nieprawidłowa, należy rozpoznać cukrzycę ciążową i skierować pacjentkę do diabetologa.