Porady farmaceutyczne dla pacjentów z nadciśnieniem

Nadciśnienie tętnicze to schorzenie układu krążenia, które według niedawno przeprowadzonych badań dotyczy około 11 milionów Polaków. Specjaliści alarmują, że utrzymująca się tendencja wzrostowa w tej kwestii może doprowadzić do zwiększenia tej liczby o połowę do 2035 roku. W wielu przypadkach konieczne jest wdrożenie farmakoterapii, jednak za nie mniej istotny aspekt uznaje się metody niefarmakologiczne. Odgrywają one istotną rolę wspomagającą terapię, a wprowadzone odpowiednio wcześnie wykazują działanie profilaktyczne przed rozwojem choroby.

Zgodnie z definicją nadciśnienie tętnicze charakteryzuje występowanie stale lub okresowo podwyższonego ciśnienia krwi (powyżej 139 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i powyżej 89 m Hg dla ciśnienia rozkurczowego). Nieleczone nadciśnienie jest niezwykle groźnym zjawiskiem prowadzącym do rozwoju powikłań naczyniowych (nerkowych, mózgowych, wieńcowych), przerostu mięśnia sercowego, niewydolności serca czy udaru mózgu.
Około 10% pacjentów z nadciśnieniem dotyczy nadciśnienie tętnicze wtórne będące efektem schorzeń endokrynologicznych lub nerkowych. W tym przypadku usunięcie pierwotnego schorzenia skutkuje ustąpieniem nadciśnienia. Natomiast 90% pacjentów z nadciśnieniem charakteryzuje nadciśnienie tętnicze pierwotne, które jest schorzeniem nieuleczalnym, jednak prawidłowo kontrolowane nie grozi rozwojem groźnych powikłań.

Aktualne zalecenia specjalistów

Najistotniejszą metodą badania w kierunku nadciśnienia tętniczego jest pomiar ciśnienia tętniczego krwi (CT). Na jego podstawie określa się stadium choroby lub istnienie ryzyka jej wystąpienia (w połączeniu z innymi czynnikami predysponującymi) i decyduje się o wprowadzeniu terapii hipotensyjnej. Jej celem jest osiągnięcie docelowego ciśnienia krwi, a w konsekwencji zmniejszenie śmiertelności oraz ogólnego ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych i nerkowych.

• Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2019 roku zaleca się odmienny sposób postępowania w przypadku różnych grup pacjentów:
• u pacjentów z wysokim prawidłowym CT (135–139 mm Hg / 85–89 mm Hg) bez chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy zaleca się metody niefarmakologiczne;
• u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym 1. stopnia (140–159 mm HG / 90–99 mm Hg) zaleca się metody niefarmakologiczne; jeśli ciśnienie nie ulegnie zmniejszeniu do pożądanych wartości w ciągu 3–6 miesięcy, wprowadza się farmakoterapię;
• u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym 2. stopnia (160–179 mm Hg / 100–109 mm Hg) zaleca się metody niefarmakologiczne i rozpoczęcie farmakoterapii od drugiej wizyty;
• u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym 3. stopnia (>180 mm Hg / 110 mm Hg) zaleca się metody niefarmakologiczne i rozpoczyna farmakoterapię od pierwszej wizyty; podobnie czyni się w przypadku pacjentów z nadciśnieniem tętniczym 1. i 2. stopnia, którym towarzyszą choroby układu sercowo-naczyniowego i cukrzyca.

Jak widać, postępowanie niefarmakologiczne zalecane jest we wszystkich stadiach nadciśnienia tętniczego oraz w przypadku występowania wysokiego prawidłowego ciśnienia tętniczego. Czym właściwie są wspomniane metody niefarmakologiczne?

Metody niefarmakologiczne leczenia nadciśnienia tętniczego

Leczenie niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego polega na wprowadzeniu zmian stylu życia, które istotnie obniżają wartości CT, zwiększają skuteczność farmakoterapii hipotensyjnej, mogą także redukować ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i zapobiegać wystąpieniu nadciśnienia u pacjentów obciążonych genetycznie. Stanowią one pierwszy, nieodzowny element terapii nadciśnienia i powinny zostać zalecone już na pierwszej wizycie lekarskiej w przypadku wszystkich chorych z podejrzeniem nadciśnienia tętniczego – także u pacjentów z wysokim prawidłowym CT.

Rekomendacja metod niefarmakologicznych, do których pacjenci niestety często się nie stosują, nie powinna jednak opóźniać rozpoczęcia farmakoterapii – szczególnie w przypadku pacjentów o wysokim ryzyku sercowo-naczyniowym oraz cierpiących na uszkodzenia narządowe. Nie zmienia to faktu, że nawet stosowanie leków hipotensyjnych nie zwalnia pacjenta z przestrzegania zmian stylu życia.

Do zmian stylu życia, które spełniają kryteria metod niefarmakologicznych leczenia nadciśnienia tętniczego, zalicza się:

• normalizację masy ciała;
• stosowanie odpowiedniej diety ze zmniejszeniem spożycia tłuszczów (zwłaszcza nasyconych) i soli oraz zwiększeniem spożycia warzyw i owoców;
• zaprzestanie palenia tytoniu;
• ograniczenie spożycia alkoholu;
• wprowadzenie systematycznej aktywności fizycznej.