O lekach i farmakoterapiachOpieka farmaceutyczna

Dieta makrobiotyczna

W ostatnich latach coraz większą popularnością wśród pacjentów cieszy się dieta makrobiotyczna. Jej wytyczne znacząco różnią się od ogólnie przyjętych zasad zdrowego żywienia. Czy warto ją zatem zalecać?

W obszarze makrobiotyki występują bardzo złożone i rozległe poglądy żywieniowe, zaliczane do jednych z najstarszych, jakie dotychczas opracowano. Założenia podejścia makrobiotycznego wywodzą się aż z Dalekiego Wschodu, gdzie traktowane były nie tylko w kategorii zaspokojenia optymalnych potrzeb żywieniowych, lecz także jako głęboka filozofia, przywracająca uniwersalny porządek i harmonię życia. Samo pojęcie makrobiotyki pojawia się już w zapiskach Hipokratesa i Galena, dla których było ono równoznaczne ze zdrowiem, siłą oraz długim życiem. Sformułowanie pełnych zasad diety makrobiotycznej nastąpiło dopiero w 1911 roku. Jej autor, Japończyk – George Oshawa, ideę diety przypisał do dwóch przeciwstawnych i równocześnie   współzależnych   wartości yin i yang. Zgodnie z tym założeniem planowana racja pokarmowa gwarantuje zachowanie równowagi pomiędzy yin, czyli pierwiastkiem żeńskim odzwierciedlającym rozluźnienie i smak słodki, a yang – pierwiastkiem męskim, do którego przypisano wzmocnienie i smak słony. Dieta makrobiotyczna nie jest odgórnie ustalonym schematem żywieniowym odpowiednim dla każdego człowieka. Obrazuje elastyczne nastawienie do odżywiania, zależne od potrzeb danej osoby, stanu zdrowia, płci, a także od środowiska czy klimatu.

Energia yin i yang

Według teorii Oshawy wszystkie produkty żywnościowe dysponują cechami yin i yang, a najprostszym sposobem ich rozróżnienia jest obserwacja przebiegu cyklu pór roku. Pro- dukty pojawiające się w okresie  zimowym  oraz  wiosennym obdarzone są świeżą energią zaklasyfikowaną do kategorii yin. Z kolei te, których zbiór przypada latem i jesienią, wykazują działanie chłodzące, przez co zaliczane są do grupy yang. Odmiana energii, jaką dysponuje żywność, rozpatrywana jest także w kontekście posiadanego koloru. Produkty zielone, niebieskie, fioletowe i białe obdarzone są pierwiastkiem yin, zaś czarne i czerwone – yang. Do koloru pomarańczowego, żółtego i brązowego przypisuje się natomiast właściwości pośrednie. W omawianej diecie wszystkie pokarmy i napoje dodatkowo klasyfikowane są według ich dominujących cech yin lub yang. Z tego względu przydziela się je do trzech poniższych kategorii.

  • Pokarmy skrajne yin – wykazują silne właściwości rozluźniające. Ich spożycie w klimacie umiarkowanym należy znacznie ograniczyć. Do tej grupy zaliczane są: biała mąka i ryż, tropikalne owoce, mleko, jogurty, soja i przetwory sojowe, miód, cukier, rafinowane oleje roślinne, margaryna, kawa, czarna herbata, przyprawy korzenne, zioła, żywność wysoko przetworzona, konserwowana, alkohol.
  • Pokarmy umiarkowane – charakteryzują się harmonijnym połączeniem energii yin i yang. Zalecane do codziennego i regularnego spożycia. Zaliczane są tutaj: pełne ziarna zbóż, warzywa, owoce, kiszonki, nasiona roślin strączkowych, nasiona, orzechy, nierafinowane oleje roślinne, przyprawy, sól morska, algi morskie, ryby o białym mięsie, woda źródlana.
  • Pokarmy skrajne yang – cechują się działaniem ogrzewającym. Do tej grupy należą: mięso, jajka, skorupiaki, ryby o czerwonym mięsie, sery, przetwory otrzymane z białej mąki (chleb, ciastka i krakersy), sól kuchenna, pokarmy wędzone, peklowane, pieczone, grillowane.
Piramida Wielkiego Życia, makrobiotyczne zalecenia żywienia dla klimatu umiarkowanego
Piramida Wielkiego Życia

Standardowa dieta makrobiotyczna dąży do zwiększenia podaży w codziennym jadłospisie węglowodanów złożonych, białka roślinnego i tłuszczów wielonienasyconych, przy ograniczeniu spożycia węglowodanów prostych, białek zwierzęcych i tłuszczów nasyconych. W celu ułatwienia doboru odpowiednich produktów, główne grupy artykułów żywnościowych zestawiono graficznie w formie Piramidy Wielkiego Życia (rys. 1). U jej podstawy umieszczono produkty, które można spożywać codziennie, powyżej te, które można spożywać często (od 1 do 3 razy w tygodniu), zaś w niewielkim trójkącie u szczytu piramidy wymieniono grupę pokarmów, po które należy sięgać sporadycznie (od 1 do 2 razy w miesiącu).

Komponowanie posiłków

O energii  posiłków decyduje także sposób, w jaki są przygotowane i spożywane. W diecie makrobiotycznej wskazane jest wykorzystywanie produktów świeżych, pochodzących z upraw ekologicznych i pojawiających przygotowane i spożywane. W diecie makrobiotycznej wskazane jest wykorzystywanie produktów świeżych, pochodzących z upraw ekologicznych i pojawiających i yang, wskazane jest przede wszystkim sięganie po artykuły z grupy o umiarkowanych i harmonijnych właściwościach obu pierwiastków. Znacznemu ograniczeniu powinno natomiast ulec wykorzystanie pokarmów zaliczanych do skrajnych yin lub yang, które zgodnie z założeniami podejścia makrobiotycznego mogą powodować szereg niekorzystnych skutków fizycznych i umysłowych. W omawianym schemacie żywienia, odpowiednio celebrowane posiłki należy spożywać w ilości od 2 do 3 razy dziennie, wyłącznie w momencie odczuwania głodu. Zwraca się również uwagę na dokładne przeżuwanie każdego kęsa pokarmu (najlepiej 100 razy), pozwalające według Oshawy na naładowanie żywności dodatkową energią.

Dieta makrobiotyczna przeciwwskazana jest m.in. osobom zmagającym się z osteoporozą oraz anemią.

Wady i zalety

Wielu zwolenników diety makrobiotycznej przypisuje jej cudowne właściwości zdrowotne, wynikające nie tylko ze zmiany nawyków żywieniowych, lecz także z połączonej z nią całej filozofii życia. Z jednej strony dieta ta obfituje w błonnik pokarmowy, dostarcza witamin B1, B2, B6, umożliwia utratę kilku kilogramów już po dwóch tygodniach stosowania. Z drugiej zaś brak jest jakiegokolwiek naukowego potwierdzenia, co do słuszności komponowania codziennej racji pokarmowej i stosowania podziału żywności na pierwiastki yin i yang. Założenia diety makrobiotycznej w wielu aspektach są sprzeczne w odniesieniu do współczesnej wiedzy z zakresu dietetyki i medycyny. Oparte na teorii Oshawy zalecenia bazują na bardzo wąskiej grupie produktów, dostarczają zbyt małej ilości mleka i przetworów mlecznych, owoców oraz wszelkiego rodzaju napojów. Taki schemat żywienia skutkować może niedoborami pełnowartościowego białka, witaminy B12, wapnia i żelaza. Z tego też względu dieta ta przeciwwskazana jest osobom zmagającym się z osteoporozą, nadczynnością tarczycy, anemią, kamicą nerkową oraz ze schorzeniami przewodu pokarmowego i serca. Jej stosowanie nie jest również zalecane dzieciom, młodzieży, kobietom w ciąży, karmiącym i w okresie menopauzy. Warto zatem tych pacjentów uwrażliwić na możliwe skutki uboczne wynikające ze stosowania powyżej opisanych zasad żywienia makrobiotycznego.

Tekst opublikowany w numerze 2/2019 czasopisma Recepta

Udostępnij:

Archiwum numerów

© 2020 recepta.pl | All rights reserved.