Zmiany działania leków uwarunkowane zaburzeniami ich kinetyki w stanach patologicznych

Zaburzenia wchłaniania leków

Proces wchłaniania leków mogą zakłócić patologiczne zmiany czynności motorycznej przewodu pokarmowego. Stwierdzono m.in. upośledzenie wchłaniania paracetamolu u chorych ze zwolnionym opróżnianiem żołądka i u chorych ze zwężeniem odźwiernika. Lewodopa podawana doustnie w standardowych dawkach nie wywiera działania farmakologicznego, a chloropromazyna działa słabiej u osób ze zwolnionym opróżnieniem żołądka i zwolnionym pasażem jelitowym, ponieważ leki te, przebywając dłużej w przewodzie pokarmowym, ulegają w większej ilości metabolizmowi pierwszego przejścia w ścianie jelita.

Jelito cienkie ze względu na dużą powierzchnię zaopatrzoną w kosmki ma bardzo dobre właściwości resorpcyjne, a naczynia krwionośne włosowate i limfatyczne zapewniają szybkie odtransportowanie wchłoniętych substancji do krwi. Wartości pH są różne w zależności od odcinka jelita: w górnym wynosi ono 5,5 i w kolejnych segmentach wzrasta do 7,5, co sprzyja absorpcji leków o charakterze słabych zasad.

Przyspieszenie pasażu jelitowego w stanach zapalnych żołądka i jelit oraz biegunkach o różnej etiologii może być przyczyną upośledzenia wchłaniania doustnych środków antykoncepcyjnych, digoksyny lub innych leków, których postać wymaga odpowiednio długiego czasu przebywania w przewodzie pokarmowym, aby zostały uwolnione, rozpuszczone i wchłonięte.

Na proces wchłaniania leków z przewodu pokarmowego mają również wpływ ilościowe lub jakościowe zmiany powierzchni wchłaniania. U chorych po resekcji żołądka, wykonanej z powodu wrzodu, trudniej wchłaniają się niektóre sulfonamidy oraz chinidyna. Etambutol u niektórych chorych nie wchłania się wcale, natomiast wchłanianie pochodnych kwasu p-aminosalicylowego i izoniazydu się nie zmienia. Sulfasalazyna wchłania się znacznie gorzej z przewodu pokarmowego u osób po resekcji jelita grubego lub po ileostomii z powodu braku bakterii znajdujących się w okrężnicy, które metabolizują lek do produktów wchłaniających się. Zależy to od stadium choroby, rodzaju oraz nasilenia zmian patologicznych, sposobu leczenia, właściwości fizykochemicznych oraz farmakokinetycznych zastosowanego leku. Na przykład w celiakii upośledzone jest wchłanianie praktololu – beta-blokera rozpuszczalnego w wodzie, natomiast zwiększone jest wchłanianie propranololu, leku z tej samej grupy, ale rozpuszczalnego w tłuszczach.

W chorobie Leśniowskiego-Crohna zmienia się ilość i stosunek wchłoniętych składników kotrimoksazolu w taki sposób, że nie osiągają one w organizmie optymalnego działania synergicznego. Przepuszczalność błon biologicznych może ulec zmianie w wielu innych stanach patologicznych. Zmniejsza się np. w cukrzycy i niewydolności nanerczy, natomiast zwiększa się w żółtaczkach i w chorobach alergicznych.

Wchłanianie leków z miejsca podania zależy w dużej mierze od unaczynienia miejsca, w którym zachodzi ten proces. We wstrząsie kardiogennym, w zawale serca i zastoinowej niewydolności krążenia na skutek zmniejszonego przepływu trzewnego proces wchłaniania z przewodu pokarmowego chinidyny, prokainamidu, digoksyny, hydrochlorotiazydu jest znacznie upośledzony, proporcjonalnie do zmniejszonego ukrwienia tkanek. W wymienionych stanach chorobowych, biorąc pod uwagę upośledzenie wchłaniania leków podawanych nie tylko doustnie, lecz także pozajelitowo, powinno się stosować jedynie podanie dożylne.