Opieka farmaceutyczna w geriatrii jak ją prowadzić w praktyce apteki ogólnodostępnej?

Jak w praktyce prowadzić opiekę farmaceutyczną

Program „OF-Senior” przyniósł nie tylko efektywny model opieki farmaceutycznej, ale także dedykowane farmaceutom narzędzie do prowadzenia przeglądu lekowego w aptekach ogólnodostępnych – „Kryteria Potencjalnie Niepoprawnej Farmakoterapii w Geriatrii” . Jest ono oparte na uznanych w świecie kryteriach poprawności leczenia, recenzowanych i dyskutowanych przez najwybitniejszych ekspertów z dziedziny geriatrii w Polsce. Jego celem jest wzmocnienie roli farmaceuty jako eksperta, przygotowanie go do prowadzenia przeglądu lekowego oraz do podjęcia dialogu merytorycznego z lekarzem.

Narzędzie jest dostosowane do warunków polskich, uwzględnia substancje czynne zarejestrowane i najczęściej stosowane w naszym kraju. Substancje lecznicze pogrupowane zostały w pięć kategorii, z czego dwie główne zawierają:
substancje lecznicze oraz złożenia lekowe przeciwwskazane w geriatrii niezależnie od stanu klinicznego pacjenta;
substancje lecznicze oraz złożenia lekowe przeciwwskazane w geriatrii przy uwzględnieniu stanu klinicznego pacjenta (możliwe do oceny przez farmaceutę w aptece ogólnodostępnej).

Pozostałe kategorie obejmują:

• najczęstsze podwójne (wielokrotne) potencjalnie niepoprawne złożenia tych samych grup lekowych;
• substancje lecznicze przeciwwskazane u pacjentów z upadkami w wywiadzie, czyli takich, u których wystąpił co najmniej jeden upadek w ciągu ostatnich trzech miesięcy;
• substancje lecznicze przeciwwskazane w konkretnych sytuacjach klinicznych u pacjentów z bólem.

Kryteria dostępne są na stronie https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2019/04/Kryteria.pdf (link aktywny

Pierwszy w Polsce Punkt Opieki Farmaceutycznej,

W 2019 r. w Poznaniu otworzono pierwszy w Polsce Punkt Opieki Farmaceutycznej (POF 75) dedykowany mieszkańcom w wieku powyżej 75. roku życia, stosującym w codziennym schemacie leczenia min. 10 preparatów leczniczych i/lub suplementów diety. Projekt realizowany jest do dziś. W ramach działalności POF starsi mieszkańcy Poznania mają możliwość skorzystania ze szczegółowego przeglądu stosowanej farmakoterapii, którego efektem jest wypracowanie dla nich Indywidualnego Planu Opieki Farmaceutycznej (IPOF) przez farmaceutę współpracującego z lekarzem. Plan ten oparty jest na amerykańskim modelu opieki farmaceutycznej TOM. W POF prowadzone są wywiady farmakoterapeutyczne i medyczne, których efektem jest identyfikacja przez farmaceutów potencjalnych i rzeczywistych problemów lekowych, które następnie są rozwiązywane przy użyciu metody SOATP (metoda uwzględniająca użycie danych subiektywnych [S – subjective], obiektywnych [O – objective] ocenę [A – asessment] oraz przygotowanie szczegółowego planu terapeutycznego [T – therapeutic, P – Plan]). Obecnie projekt dostępny jest również dla grupy wiekowej 70+ i od początku pandemii COVID-19 dostępny również w formie konsultacji on-line).

Przegląd lekowy – szansa na pokazanie efektywności pracy farmaceutów

Opieka farmaceutyczna w geriatrii poprzez wprowadzenie przeglądów lekowych to szansa na poprawę jakości farmakoterapii oraz umocnienie roli farmaceuty w systemie opieki zdrowotnej jako eksperta od spraw farmakoterapii – partnera lekarza. Już niebawem rozpocznie się pilotaż przeglądu lekowego w Polsce przewidziany w oparciu o konsultowane aktualnie rozporządzenie ministra zdrowia. Będzie on szansą na przyjrzenie się po raz kolejny usłudze w taki sposób, aby docelowo funkcjonować mogła w aptekach ogólnodostępnych.

Pora pokazać efektywność pracy farmaceutów, mierzoną poprawą stanu klinicznego pacjentów oraz spadkiem natężenia wielolekowości. Pora przekonać środowisko lekarskie do tej nowej roli farmaceuty w systemie. Pora też „nauczyć” pacjentów nowego sposobu patrzenia na farmaceutę.

Potrzeba zatem, aby do pilotażu stanęli świetnie merytorycznie przygotowani farmaceuci, gdyż daje to gwarancję sukcesu usługi przeglądu lekowego jako integralnego elementu systemu opieki zdrowotnej w przyszłości.

Jak przegląd lekowy może wyglądać w praktyce – czyli przykłady praktycznych interwencji farmaceutycznych

Poniżej przedstawiono przykłady rekomendacji farmaceutycznych wydawane pacjentom i lekarzom przez farmaceutów prowadzących przeglądy lekowe w ramach projektu OF-Senior.

Są one doskonałym dydaktycznym przykładem tego, jak merytorycznie powinien podejść farmaceuta do oceny poprawności leczenia pacjenta, a także jak uzasadnić lekarzowi i pacjentowi podejmowaną przez siebie interwencję. Przykłady zawierają również informacje o reakcji lekarza i/lub pacjenta na wydaną rekomendację farmaceutyczną. Merytoryczne rozwinięcie uzasadnień zawarte jest m.in. w przytaczanych wcześniej Kryteriach Potencjalnie Niepoprawnej Farmakoterapii w Geriatrii.

Poniższe przykłady opisane zostały w publikacji „Optymalizacja leczenia farmakologicznego osób starszych. Wyniki pierwszego w Polsce programu opieki farmaceutycznej w geriatrii (OF-Senior)”.