Skąd się biorą niedobory leków i czym one skutkują?

Niedobory a wzrost cen

Niedobory leków zwykle skutkują dodatkowymi kosztami dla różnych zainteresowanych stron, zwłaszcza pacjentów. Detaliści muszą kupować wiele deficytowych leków po podwyższonych cenach lub drogie alternatywne marki. Koszty pacjentów również wzrastają, ponieważ muszą zaopatrywać się w droższe produkty, płacić więcej za przedłużony czas trwania terapii, dłuższy pobyt w szpitalu i zagrożone leczenie. Niedobory leków prowadzą również do zakupów online od nielegalnych dostawców, zwiększając obciążenie finansowe pacjentów, ponieważ są dostępne po wyższych cenach niż w aptekach.

Niedobory leków a pacjenci

Nietrudno się domyślić, jakie reakcje wśród pacjentów powodują niedobory

leków i jak to na nich wpływa. Zwykle farmaceuci mają do czynienia z frustracją, złością i niezadowoleniem pacjentów, ale też skutkuje to gorszym przestrzeganiem zaleceń i szeregiem konsekwencji psychologicznych. Taka sytuacja sprawia, że lekarze są niezadowoleni, zestresowani, zirytowani, tracą zaufanie pacjentów, a nawet im zagrażają, ponieważ muszą wybierać tych, którzy otrzymają leki, albo wskazać im terapię alternatywną.

Jak Europa radzi sobie z kryzysem lekowym?

Jak wynika z corocznego raportu z badania Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Szpitalnych (EAHP), problem niedoborów leków dotyczy wszystkich krajów europejskich.

Większość państw członkowskich UE przyjęła krajowe środki, mające na celu pomoc w zarządzaniu i zwalczaniu niedoborów leków, przy czym w ciągu ostatnich trzech lat nastąpiło wyraźne przyspieszenie tych działań. Wiele z tych inicjatyw podjęto niedawno, więc ciężko jeszcze ocenić ich skutki. Niemniej można już wskazać wspólne problemy. Po pierwsze, przyjęcie nowych przepisów krajowych nie jest skoordynowane na szczeblu europejskim i w konsekwencji zmniejsza skuteczność podjętych środków, przyczynia się do nieefektywnej alokacji zapasów i powoduje niedobory, zarówno w Europie, jak i na świecie.

Po drugie, państwa członkowskie, które ograniczają handel równoległy w celu zaradzenia obecnym lub przewidywanym przerwom w dostawach leków, stoją w obliczu niepewności prawnej (związanej ze swobodnym przepływem towarów w UE). W obecnych ramach prawnych UE brakuje jasnych wytycznych dotyczących kwalifikowalności wstrzymania ograniczeń wywozowych.

Po trzecie, w wielu krajach istnieje rozbieżność między przepisami prawnymi dotyczącymi niedoborów a ich egzekwowaniem, co wynika z niewystarczających kontroli oraz braku lub ograniczonego stosowania sankcji.

Rosnące niedobory leków w Europie stanowią poważne zagrożenie dla wyników leczenia pacjentów, ich bezpieczeństwa i ciągłości opieki. Europejski Sojusz Zdrowia Publicznego (EPHA) wzywa do pilnego rozwiązania kryzysu związanego z niedoborem leków poprzez skoordynowaną reakcję między państwami członkowskimi UE. Wiele stowarzyszeń zwraca się do Komisji Europejskiej o wszczęcie dochodzenia w sprawie czynników prowadzących do niedoborów leków. Chcą w ten sposób uzyskać przejrzyste informacje na temat pierwotnych przyczyn tych problemów, podmiotów za nie odpowiedzialnych i dotkniętych nimi grup ludności.

9 głównych zaleceń EPHA dotyczących niedoborów leków

1. Wzmocnić ramy prawne UE w zakresie farmaceutyków w celu lepszego informowania o niedoborach leków i wzmocnienia obowiązków rynkowych podmiotów posiadających pozwolenia (MAH) oraz hurtowników w zakresie zaopatrywania rynku.
2. Wymagać, aby wszystkie leki sprzedawane w więcej niż jednym państwie członkowskim UE posiadały towarzyszące europejskie plany zarządzania niedoborami i zapobiegania im.
3. Stworzyć systemy wczesnego ostrzegania o niedoborach leków zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim.
4. Opublikować nowe wytyczne UE opisujące przypadki, w których swobodny przepływ leków może zostać ograniczony w celu zapobiegania i rozwiązywania ich niedoborów.
5. Opublikować nowe wytyczne UE dotyczące ostrożnych praktyk w zakresie zamówień, aby zapobiec występowaniu niedoborów leków generycznych.
6. Stworzyć stały system monitorowania niedoborów leków w UE.
7. Ocenić wpływ niedoborów na zdrowie pacjentów, leczenie i opiekę w UE.
8. Opracować kompleksową strategię UE dotyczącą niedoborów leków przy aktywnym udziale Parlamentu Europejskiego.
9. Uruchomić wspólne działanie UE skupiające się na zapobieganiu niedoborom leków i ich rozwiązywaniu.

Lepiej nie będzie?

Ponieważ świat zmaga się z pandemią i zmianami klimatycznymi, trudno przewidzieć, jakie nowe wyzwania mogą się pojawić. Na całym świecie łańcuchy dostaw w większości branż mają problemy z dotrzymaniem tempa. W obliczu globalnej pandemii i ciągłej niepewności co do stabilności i jakości łańcucha dostaw leków farmaceuci w służbie zdrowia muszą być przygotowani na znaczące zakłócenia „normalnej” opieki zdrowotnej, w tym zakłócenia w zaopatrywaniu się w leki.

Źródła:

https://epha.org/wp-content/uploads/2020/04/epha-a2m-medicine-shortages-position.pdf.
https://epha.org/position-medicine-shortages/.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7604090/.
https://www.politykazdrowotna.com/78081,jest-nowa-lista-antywywozowa-lekow.
https://www.ashp.org/-/media/assets/drug-shortages/docs/drug-resources-understanding-managing-drug-product-shortages.ashx.
https://www.ibm.com/blogs/watson-health/drug-shortage-predictions/.